Αστικοποίηση: Οι μεγάλες προκλήσεις

 

24 Απριλίου 2025 

Αστικοποίηση: Οι μεγάλες προκλήσεις – Σε μισό αιώνα το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε πόλεις

Η αστικοποίηση αναφέρεται στη μακροχρόνια μετακίνηση πληθυσμών από αγροτικές σε αστικές περιοχές, με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση ανθρώπων σε πόλεις και την αλλαγή των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών συνθηκών.

ΕπιμέλειαΣτράτος Ιωακείμ

Η αστικοποίηση αποτελεί καθοριστικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής, με σημαντικά οφέλη αλλά και προκλήσεις. Η διαχείριση της απαιτεί ολοκληρωμένες πολιτικές για βιώσιμη ανάπτυξη, με έμφαση στη μείωση της ρύπανσης, την κοινωνική ισότητα και την αποδοτική χρήση πόρων.

Ο αστικός πληθυσμός ξεπέρασε τον αγροτικό για πρώτη φορά το 2007, όταν το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζούσε σε αστικές περιοχές έφτασε το 50%. Σύμφωνα με πιο πρόσφατα δεδομένα, το 2022 το ποσοστό αυτό ήταν περίπου 55%.

Το 2007 το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζούσε σε αστικές περιοχές έφτασε το 50%

Η ταχύτερη αστικοποίηση παρατηρείται στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Μεγαλουπόλεις (άνω των 10 εκατ. κατοίκων) όπως η Κωνσταντινούπολη (12 εκατ.), το Λάγκος (11,6 εκατ.) και η πόλη του Μεξικού (23 εκατ.) είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Στην Ελλάδα, η αστικοποίηση επικεντρώνεται κυρίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, με πληθυσμιακή αύξηση 82% και 93% αντίστοιχα από το 1961 έως το 2001.

Νέες προκλήσεις

Σύμφωνα με τον πολεοδόμο Γκρεγκ Κλαρκ, σε 55 χρόνια από τώρα, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έχει κορυφωθεί και σχεδόν το σύνολό του θα ζει (2080) στις πόλεις.

Σήμερα, περίπου 4,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, λίγο πάνω από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού, κατοικούν σε αστικές περιοχές. Αυτή η τάση αστικοποίησης αναμένεται να συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, εγείροντας σημαντικές προκλήσεις: Πώς θα τρέφονται οι άνθρωποι; Πώς θα κυκλοφορούν στις πόλεις τους; Θα έχουν πρόσβαση σε καθαρό αέρα και καθαρή ενέργεια;

Αναζητώντας απαντήσεις το My Wildest Prediction συνομιλεί με τον Γκρεγκ Κλαρκ ο οποίος μοιράζεται τις σκέψεις του για το μέλλον των πόλεων.

Η αριθμητική κορύφωση του ανθρώπινου πληθυσμού

«Μέχρι το 2080 θα υπάρχουν περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια άνθρωποι», δήλωσε ο Κλαρκ. «Σχεδόν το 90% από εμάς θα ζει σε πόλεις και σε αστικές περιοχές», πρόσθεσε. Σύμφωνα με τον γνωστό πολεοδόμο, ο ανθρώπινος πληθυσμός θα έχει φτάσει στο pick του μέχρι το 2080. Ωστόσο, εξήγησε ότι διαταραχές όπως η κλιματική αλλαγή, οι πόλεμοι και οι πανδημίες μπορεί να προκαλέσουν την κορύφωση ακόμη νωρίτερα.

Ο Κλαρκ πιστεύει ότι αφού ξεπεραστεί το όριο των 10 δισεκατομμυρίων ο κόσμος θα αρχίσει να βιώνει τάσεις που είναι ήδη ορατές σε ορισμένα μέρη του κόσμου: οι άνθρωποι ζουν περισσότερο κατά μέσο όρο και κάνουν λιγότερα παιδιά. «Τελικά, ο συνολικός πληθυσμός θα σταθεροποιηθεί και στη συνέχεια θα αρχίσει να μειώνεται«, πρόσθεσε.

Ο ίδιος τόνισε ότι η αύξηση του πληθυσμού θα απαιτήσει την οικοδόμηση προσαρμόσιμων και βιώσιμων πόλεων. Σημείωσε ότι μόλις οι παγκόσμιοι αριθμοί αρχίσουν να μειώνονται, θα υπάρξει ανάγκη για στρατηγικές ανακατανομής του παγκόσμιου πληθυσμού με τρόπους που θα διατηρούν την ευημερία του πλανήτη.

Επόμενες αστικές προκλήσεις και λύσεις

Η πρόβλεψη του Γκρεγκ Κλαρκ για αυξανόμενη αστικοποίηση έχει σίγουρα προκλήσεις. Ο πολεοδόμος υπογράμμισε τις «κρυφές» συνέπειες της αστικής συγκέντρωσης του πληθυσμού, όπως η ανισότητα και η περιβαλλοντική ρύπανση, οι οποίες συχνά επισκιάζονται από την οικονομική παραγωγικότητα και την ανάπτυξη.

«Μόνιμη αύξηση του πληθυσμού και μόνιμη οικονομική ανάπτυξη» λέει και εκφράζει την αγωνία του: «νομίζω ότι πρέπει να αναθεωρήσουμε όλα αυτά και να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε διαφορετικά».

Ο Κλαρκ κάνει αναφορά στα τρόφιμα, τη στέγαση και τις μεταφορές ως κρίσιμους τομείς. Λέει πως θα χρειαστεί η ανθρωπότητα να αναπτύξει περαιτέρω την καινοτομία ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες για τους αυξανόμενους αστικούς πληθυσμούς.

Εξέφρασε αισιοδοξία για τον τομέα των μεταφορών, αναφέροντας την πρόοδο στα οχήματα χαμηλών εκπομπών ρύπων, την κοινή κινητικότητα και την αναβίωση του περπατήματος και της ποδηλασίας ως ενδείξεις ότι αποτελεσματικές λύσεις παίρνουν ήδη σάρκα και οστά.

«Τα προβλήματα στέγασης και διατροφής θα χρειαστούν περισσότερη εφευρετικότητα», σημείωσε.

Τόνισε την ανάγκη μετασχηματισμού των συστημάτων τροφίμων μέσω της αστικής γεωργίας, της αγροτικής τεχνολογίας, της αποδοτικότητας του νερού και της καινοτομίας στα συνθετικά τρόφιμα, ενώ παράλληλα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η κρίση της στέγασης με την κατασκευή πιο προσιτών, καλά συντηρημένων κατοικιών.

Σημείωσε επίσης ότι η ανισότητα στις πόλεις οδηγεί συχνά σε υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας, απειλώντας την ασφάλεια και διαβρώνοντας τη συνολική εμπειρία των πολιτών. «Έτσι, η εγκληματικότητα και η ανασφάλεια που σχετίζονται με την ανισότητα είναι το θέμα για το οποίο νομίζω ότι θα πρέπει να εργαστούμε πολύ περισσότερο απ’ ό,τι μέχρι τώρα», είπε.

Επανασύνδεση των πόλεων με τη φύση

Ο Κλαρκ υποστήριξε ότι, παράλληλα με την αντιμετώπιση των αστικών προκλήσεων μέσω της τεχνολογίας και των υποδομών, μια βιώσιμη λύση πρέπει επίσης να περιλαμβάνει τη συμφιλίωση των πόλεων με τον φυσικό κόσμο.

Τόνισε τη σημασία της ανάπτυξης των λεγόμενων οργανικών πόλεων, λέγοντας ότι η ενσωμάτωση της φύσης στους αστικούς χώρους θα μπορούσε να αντιμετωπίσει πολλές πιεστικές προκλήσεις, από τις πλημμύρες και την υπερθέρμανση μέχρι τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα,

Επισήμανε επίσης την αφθονία πόρων, όπως η ξυλεία και οι φυσικές διεργασίες για την ανακύκλωση του νερού και το φιλτράρισμα του φωτός, που θα μπορούσαν να καταστήσουν τις πόλεις πιο βιώσιμες. Επιπλέον, σημείωσε ότι πολλές πόλεις σχεδιάστηκαν αρχικά με γνώμονα τη φύση και η επιστροφή σε αυτές τις ρίζες θα μπορούσε να βοηθήσει στη δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος.

«Αλλά στο τέλος», παρατήρησε ο Κλαρκ, «νομίζω ότι αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να πείτε, «πρόκειται για το μέλλον της ανθρώπινης φυλής»» και αναρωτήθηκε αν «θα είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε και να διατηρήσουμε τον τόπος μας με τρόπους που θα υποστηρίζουν τη ζωή όταν εμείς θα έχουμε φύγει».

https://www.in.gr