4 Οκτωβρίου 1957

 

AP

 

4 Οκτωβρίου 1957: Εκτόξευση του Sputnik-1 από την ΕΣΣΔ

Η έναρξη της διαστημικής εποχής για την ανθρωπότητα έλαβε χώρα στις 4 Οκτωβρίου 1957, με την εκτόξευση του Sputnik-1 από την ΕΣΣΔ

Χρήστος Κουφάκος

4 Οκτωβρίου 2025

Η 4η Οκτωβρίου 1957 αποτελεί αδιαμφισβήτητα ημερομηνία ορόσημο για την ανθρωπότητα, καθώς η ΕΣΣΔ εκτοξεύει τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο στο διάστημα, τον Sputnik-1.

Η συγκεκριμένη ενέργεια άλλαξε τη ροή της ιστορίας, καθώς σηματοδότησε νέες πολιτικές, στρατιωτικές, τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις. Το βασικό στοιχείο, όμως, είναι ότι η εκτόξευση Sputnik έδωσε το έναυσμα για έναρξη της διαστημικής εποχής και της «διαστημικής κούρσας» μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ.

Το ιστορικό της εκτόξευσης του Sputnik-1

Η έναρξη της διαστημικής εποχής για την ανθρωπότητα έλαβε χώρα στις 4 Οκτωβρίου 1957, με την εκτόξευση του Sputnik-1 από την ΕΣΣΔ. Ο Sputnik-1 αποτέλεσε τεχνητός δορυφόρος, ο πρώτος που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη.

Σύμφωνα με το National Geographic, ο δορυφόρος είχε σφαιροειδές σχήμα και βάρος 85 κιλά, στο μέγεθος μιας μπάλας μπάσκετ. Ως προς τις ακριβείς διαστάσεις του δορυφόρου υπάρχει διχογνωμία μεταξύ των πηγών, καθώς ο ιστότοπος Library of Congress αναφέρει πως είχε μέγεθος περίπου όσο μια μπάλα θαλάσσης (58 εκ. σε διάμετρο) και βάρος 83,6 κιλά. Το Sputnik-1 εκτοξεύτηκε με έναν πύραυλο τεράστιου μεγέθους και περιστράφηκε γύρω από τη Γη με ταχύτητα 29.000 χιλιόμετρα την ώρα για διάστημα τριών μηνών. Για μια πλήρη περιστροφή γύρω από τη Γη, χρειαζόταν περίπου 98 λεπτά.

Όταν δε βρισκόταν πλέον σε τροχιά το 1958, είχε καταφέρει να καταγράψει 70 εκατομμύρια χιλιόμετρα γύρω από τον πλανήτη. Το μόνο φορτίο που διέθετε ο δορυφόρος ήταν ένας ραδιοπομπός χαμηλής ισχύος, ο οποίος μετέδιδε έναν ήχο «beep» ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Μάλιστα, όπως επισημαίνει ο ιστότοπος, αυτός ο ήχος μπορούσε να ακουστεί από ακροατές ραδιοφώνου σε όλο τον κόσμο.

Η άμεση αντίδραση των ΗΠΑ στην εκτόξευση

Η εκτόξευση του Sputnik-1 έδωσε το πράσινο φως για την έναρξη της διαστημικής εποχής και μιας άτυπης διαστημικής κούρσας μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, οδηγώντας μάλιστα στη δημιουργία της NASA.

Σύμφωνα με τον επίσημο ιστότοπο της NASA, χωρίς να χαθεί χρόνο από την εκτόξευση του Sputnik-1, το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ «απάντησε» στον πολιτικό σάλο εγκρίνοντας τη χρηματοδότηση ενός αμερικανικού δορυφορικού έργου, το οποίο δεν ήταν το πρώτο. Παράλληλα, ο Wernher von Braun και η ομάδα του Army Redstone Arsenal ξεκίνησαν τις εργασίες για το Explorer project.

Η 31η Ιανουαρίου 1958 αποτέλεσε άλλη μια ημερομηνία ορόσημο, καθώς οι ΗΠΑ εκτόξευσαν με επιτυχία τον Explorer 1. Αυτός ο δορυφόρος μετέφερε ένα επιστημονικό φορτίο μικρής κλίμακας, το οποίο συνέβαλε στην ανακάλυψη μαγνητικών ζωνών γύρω από τη Γη, οι οποίες έλαβαν την ονομασία τους από τον κύριο ερευνητή James Van Allen. Το πρόγραμμα Explorer συνέχισε το έργο του, ως μία επιτυχημένη σειρά ελαφρών, επιστημονικά χρήσιμων διαστημικών σκαφών.

Ο ιστορικός αντίκτυπος της εκτόξευσης

Η εκτόξευση του Sputnik-1 συνέβαλε στην έναρξη μιας νέας φάσης του Ψυχρού Πολέμου, μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. Ως προς τη Σοβιετική Ένωση, ο Σεργκέι Κορόλεφ ίδρυσε και ηγήθηκε της σοβιετικής διαστημικής προσπάθειας. Ειδικότερα, ηγήθηκε του σχεδιασμού του πρώτου διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου (ICBM), του σοβιετικού R-7. Ο Κορόλεφ είχε υπό την επίβλεψή του και την εκτόξευση του πρώτου δορυφόρου Sputnik από τον πύραυλο R-7.

Ο σχεδιασμός του R-7 βασίστηκε στον πύραυλο V2 της Ναζιστικής Γερμανίας, ένα όπλο που αξιοποιήθηκε κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν ο πόλεμος με τη Γερμανία ολοκληρωνόταν, ΗΠΑ και ΕΣΣΔ «μάχονταν» για πρόσβαση στην τεχνολογία V2 και σε εκείνους που τη σχεδίασαν. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ομάδας σχεδιασμού του V2 και ο επικεφαλής της, Βέρνερ φον Μπράουν, αυτομόλησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι Σοβιετικοί εξασφάλισαν ορισμένα εξαρτήματα και σχέδια V2. Οι Σοβιετικοί είχαν επίσης ένα προβάδισμα με το πρωτοποριακό έργο πυραύλων του Κονσταντίν Τσιολκόφσκι.

Ένα χρόνο μετά την εκτόξευση του Σπούτνικ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντουάιτ Αϊζενχάουερ δημιούργησε τη NASA, όπως είδαμε και παραπάνω, ξεκινώντας επίσημα τον «Διαστημικό Αγώνα» μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτός ο ανταγωνισμός στην τεχνολογική ανάπτυξη θα οδηγούσε σε άλλα ιστορικά ορόσημα, όπως η προσσελήνωση, το διαστημικό λεωφορείο και o Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, ο οποίος εξακολουθεί να βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη μέχρι σήμερα.

Πηγές: guides.loc.gov, nasa.gov, education.nationalgeographic.or