Ευρώπη

  01 Απριλίου 2025

Ευρώπη: Κάνει τα «στραβά μάτια» μπροστά στις ατασθαλίες της Τουρκίας

Δειλή είναι η αντίδραση που έχει επιδείξει η Ευρώπη μπροστά σε όσα συμβαίνουν στην Τουρκία, υπό τον φόβο μίας ρήξης στην μεταξύ τους σχέση

ΕπιμέλειαΒασιλική Δρίβα

Η καταστολή της δημοκρατικής αντιπολίτευσης από την Τουρκία θα προκαλούσε έντονες διαμαρτυρίες από την Ευρώπη στο παρελθόν. Αλλά τώρα, τα πράγματα είναι κάπως… αλλιώς.

Η βαθιά ρήξη που έχουν υποστεί οι διατλαντικές σχέσεις και η αυξανόμενη απειλή από τη Ρωσία, φαίνεται να υπερισχύουν έναντι των ανησυχιών για την συμπεριφορά του Ερντογάν.

Η σημασία της Τουρκίας για την Ευρώπη

Με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ και μια ισχυρή αμυντική βιομηχανία, η Τουρκία είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή ασφάλεια σε μια εποχή που η κυβέρνηση του προέδρου Τραμπ επιδιώκει μια ευρεία διευθέτηση με το Κρεμλίνο και αντιμετωπίζει τους Ευρωπαίους συμμάχους της με ανοιχτή εχθρότητα.

Καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες άρχισαν να σχεδιάζουν τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας χωρίς τις ΗΠΑ μετά την καταστροφική συνάντηση στον Λευκό Οίκο μεταξύ του Τραμπ και του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, οι ανώτεροι Τούρκοι αξιωματούχοι είχαν την τιμητική τους. Η νέα λευκή βίβλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την άμυνα, η οποία περιγράφει τη μαζική προσπάθεια επανεξοπλισμού της Ευρώπης, έχει κατονομάσει την Τουρκία -μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία και τον Καναδά- ως βασικό εταίρο για τη διασφάλιση της ευρωπαϊκής ασφάλειας, αναφέρει άρθρο της Wall Street Journal.

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας ενάντια στην σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου. REUTERS/Umit Bektas

Εν μέσω αυτής της προσέγγισης, η Τουρκία φυλάκισε αυτόν τον μήνα στα μέσα Μαρτίου τον κύριο αντίπαλο του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές, τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, με κατηγορίες που σύμφωνα με την αντιπολίτευση έχουν πολιτικά κίνητρα. Οι μαζικές διαδηλώσεις συνεχίζονται σε ολόκληρη την Τουρκία, όπως και οι ευρείας κλίμακας συλλήψεις πολιτικών της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφων και ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ενώ ορισμένα ευρωπαϊκά έθνη, κυρίως η Γαλλία, εξέφρασαν «βαθιά ανησυχία» για την κράτηση του Ιμάμογλου, η κριτική είναι σχετικά υποτονική. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο, επίσης, εξέφρασε «ανησυχία» στον Τούρκο ομόλογό του, προσθέτοντας ότι «δεν μας αρέσει να βλέπουμε τέτοια αστάθεια στη διακυβέρνηση οποιασδήποτε χώρας που είναι τόσο στενός σύμμαχος».

Μία πολυτέλεια που δεν υπάρχει

Τα ευρωπαϊκά έθνη απλώς δεν έχουν την πολυτέλεια να εστιάζουν πολύ λεπτομερώς στην κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας, με μια απειλή από τη Ρωσία και μια ολοένα και πιο εχθρική Ουάσινγκτον, δήλωσε ο Νίκο Λάνγκε, πρώην ανώτερος Γερμανός αξιωματούχος της άμυνας και ανώτερος συνεργάτης στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια.

«Οι Ευρωπαίοι προέρχονται από την παράδοση όπου φαντάζονται τους εαυτούς τους ως τους τύπους που βρίσκονται σε ηθικό πλεονέκτημα και κάνουν μόνο το σωστό πράγμα με τον σωστό εταίρο στη βάση της δημοκρατίας και της τάξης που βασίζεται σε κανόνες», δήλωσε ο Λάνγκε. «Αλλά τώρα μια ενήλικη γεωπολιτική προσέγγιση της ασφάλειας πρέπει να εξετάσει τα συμβιβαστικά μέτρα. Είναι προς το συμφέρον μας να συνεργαστούμε με την Τουρκία στον τομέα της ασφάλειας».

Πολίτης ντυμένος Batman στις διαδηλώσεις ενάντια στην σύλληψη του Ιμάμογλου. REUTERS/Dylan Martinez

Ο Ίγκορ Τζάνκε, διευθυντής του Freedom Institute στη Βαρσοβία, δήλωσε ότι τα ευρωπαϊκά έθνη, όπως η Πολωνία, πρέπει να επικεντρωθούν στην άμεση ασφάλειά τους τώρα που δεν μπορούν πλέον να θεωρούν δεδομένη την αμερικανική προστασία. «Στην παρούσα κατάσταση, με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση και την απειλή από τη Ρωσία, τα δημοκρατικά προβλήματα εντός άλλων χωρών δεν θα έχουν τόσο μεγάλη σημασία», δήλωσε ο ίδιος.

«Από την πολωνική οπτική γωνία, είναι σημαντικό για εμάς να αγοράζουμε καλό [στρατιωτικό υλικό] και να διατηρούμε τη χώρα μας ασφαλή», είπε. «Εάν υπάρχει απειλή πολέμου και ο σταθερός μας σύμμαχος δεν είναι τόσο σταθερός όσο νομίζαμε πριν, φυσικά και πρέπει να αναζητήσουμε νέους εταίρους».

Μεμπτό ή όχι;

Η κατάσταση αυτή «πάει πίσω» στο 2015, μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας, όταν οι Βρυξέλλες χορήγησαν δισεκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια στην Άγκυρα με αντάλλαγμα την αναχαίτιση της ροής των Σύρων και άλλων προσφύγων, δήλωσε η Γκιονιούλ Τολ, διευθύντρια του προγράμματος για την Τουρκία στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής στην Ουάσινγκτον. «Η ΕΕ κάνει τα στραβά μάτια σε ό,τι κάνει ο Ερντογάν, για γεωπολιτικούς λόγους», είπε. «Θα συνεχίσουν να καλλιεργούν στενότερους αμυντικούς δεσμούς μαζί του».

Ο ίδιος ο Ιμάμογλου, σε ένα άρθρο του στους New York Times που γράφτηκε μέσα από την φυλακή, κατήγγειλε την ανοχή της Δύσης στη δημοκρατική οπισθοδρόμηση της Τουρκίας. Τα πρόσφατα γεγονότα «έχουν ενισχύσει τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας, όχι μόνο λόγω της κρίσιμης ικανότητάς της να βοηθήσει στην ευρωπαϊκή ασφάλεια», έγραψε. «Ωστόσο, η γεωπολιτική δεν θα πρέπει να μας τυφλώνει μπροστά στη διάβρωση των αξιών, ιδιαίτερα στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Διαφορετικά, νομιμοποιούμε εκείνους που διαλύουν κομμάτι-κομμάτι την παγκόσμια τάξη που βασίζεται σε κανόνες».

Διαδηλωτές στην Κωνσταντινούπολη. REUTERS/Umit Bektas

Η Ιταλίδα βουλευτής Λία Κουαρταπέλε δήλωσε ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να έχουν καθαρό μυαλό για τον αυταρχικό χαρακτήρα του καθεστώτος του Ερντογάν. Ενώ η συνεργασία σε θέματα ασφάλειας με την Άγκυρα είναι επιθυμητή, η Τουρκία δεν πρέπει να τοποθετείται στην ίδια κατηγορία με τις συμπολίτισσες δημοκρατίες του Ηνωμένου Βασιλείου, της Νορβηγίας και του Καναδά, τονίζει το δημοσίευμα της Wall Street Journal.

«Το να αγνοούμε τι συμβαίνει στο εσωτερικό της Τουρκίας είναι μια πολύ κοντόφθαλμη επιλογή», είπε. «Χώρες όπου η πολιτική επιβίωση του εκάστοτε επικεφαλής υπερισχύει του εθνικού συμφέροντος δεν είναι το είδος των χωρών με τις οποίες μπορούμε να δημιουργήσουμε μια αξιόπιστη συμμαχία. Δυστυχώς, ήδη μαθαίνουμε αυτό το μάθημα με μεγάλο κόστος με τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Οι φόβοι

Η Τουρκία προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ των δυτικών συμμάχων της και της Ρωσίας μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Αρνήθηκε να ενταχθεί στις κυρώσεις κατά της Μόσχας, αποτελώντας βασικό αγωγό εμπορίου και τεχνολογίας για τη Ρωσία. Ταυτόχρονα, η Τουρκία υποστήριξε επίσης την Ουκρανία, μεταξύ άλλων μέσω πωλήσεων όπλων, και απαγόρευσε την είσοδο ρωσικών πολεμικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα.

Αλλά τώρα, καθώς ο Τραμπ επιδιώκει μια νέα γεωπολιτική συμφωνία με το Κρεμλίνο που θα υπερβαίνει τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, η Άγκυρα αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις ασφαλείας. Η Ρωσία, άλλωστε, είναι η στρατηγική νέμεση της Τουρκίας εδώ και αιώνες -και οι Τούρκοι αξιωματούχοι φοβούνται ότι οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας θα έρθει αναπόφευκτα εις βάρος της Τουρκίας.

Διαδηλώσεις κατά τις βραδινές ώρες στην Κωνσταντινούπολη. REUTERS/Emilie Madi

«Δεν ακούτε τους Τούρκους πολιτικούς να πανηγυρίζουν για την απειλή που συνιστά η Ρωσία, αλλά πίσω από τις κλειστές πόρτες στην Άγκυρα είναι ένα ζήτημα κρίσιμης σημασίας», δήλωσε ο Σινάν Ουλγκέν, διευθυντής της Edam στην Κωνσταντινούπολη.

Η Τουρκία ανησυχεί επίσης για τις προτάσεις που διατυπώνονται από Αμερικανούς αξιωματούχους για ευρύτερη συνεργασία μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή – μια περιοχή όπου η Τουρκία μόλις σημείωσε μια στρατηγική επιτυχία με την εκδίωξη του υποστηριζόμενου από τη Ρωσία καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία.

Η ισχύς της Τουρκίας

Η σύγχρονη Τουρκία έχει σίγουρα πολλά να συνεισφέρει στις αμυντικές δυνατότητες της Ευρώπης. Ο αμυντικός γίγαντας Baykar, ο οποίος αγοράζει την ιταλική εταιρεία κατασκευής κινητήρων και αεροσκαφών Piaggio Aerospace, έχει αναδειχθεί την τελευταία δεκαετία σε παγκόσμιο ηγέτη στα στρατιωτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Η Τουρκία εξάγει επίσης πολεμικά οχήματα, πυρομαχικά, συστήματα πυροβολικού και ναυτικά σκάφη σε ευρωπαϊκά έθνη. Πολλά από αυτά τα οπλικά συστήματα είναι πολύ φθηνότερα από τα αμερικανικά ή ευρωπαϊκά ανάλογα.

Η ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας εξοπλισμών της Τουρκίας οφείλει πολλά στις δύσκολες σχέσεις της Άγκυρας με τους συμμάχους της. Οι ΗΠΑ επέβαλαν τριετές εμπάργκο όπλων μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Η Γερμανία επέβαλε τις δικές της απαγορεύσεις στις πωλήσεις όπλων, πιο πρόσφατα μετά τις χερσαίες επιχειρήσεις της Τουρκίας στη βόρεια Συρία το 2016. Και το 2019, οι ΗΠΑ απέβαλαν την Τουρκία από το πρόγραμμα F-35 επειδή η Άγκυρα αγόρασε το ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400.

Διαδηλωτής περιμένει το μετρό μετακινούμενος προς το συλλαλητήριο. 

REUTERS/Umit Bektas

«Υπάρχουν λίγες χώρες στην Ευρώπη που έχουν σκεφτεί εδώ και καιρό πώς να είναι πιο ανεξάρτητες από τις Ηνωμένες Πολιτείες – αυτή είναι η Γαλλία, αυτή είναι η Τουρκία, αυτή είναι η Σουηδία. Αυτό είναι χρήσιμο στην τρέχουσα συζήτηση», δήλωσε ο Καμίλ Γκραντ, διακεκριμένη συνεργάτης πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, η οποία υπηρέτησε μέχρι το 2022 ως βοηθός γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ για τις αμυντικές επενδύσεις.

Ωστόσο, η Ευρώπη μπορεί να επεκτείνει τους δεσμούς ασφαλείας με την Τουρκία, αγνοώντας την εσωτερική αναταραχή εκεί, πρόσθεσε. «Μπορεί αυτό να διαρκέσει για πάντα; Είναι περίπλοκο», δήλωσε ο Γκραντ. «Εξαρτάται από την κλίμακα των διαδηλώσεων στο εσωτερικό της Τουρκίας και από την κλίμακα της καταστολής», ολοκληρώνει το δημοσίευμα.

https://www.in.gr