Η διπλωματία της Παγίδας Χρέους

 

Η Κίνα παρείχε δάνεια σε αναπτυσσόμενες χώρες τα οποία αυτές αδυνατούν πλέον να τα εξυπηρετήσουν

Κυριακή 01/06/2025

Η διπλωματία της Παγίδας Χρέους - Βόμβα δανείων 35 δισ. δολ. από φτωχές χώρες θα σκάσει τα χέρια της Κίνας το 2025

Για πρώτη φορά σε αυτόν τον αιώνα, ο ρόλος της Κίνας έχει μετατοπιστεί από τον κύριο πάροχο κεφαλαίου κυρίως στις αναπτυσσόμενες οικονομίες σε δανειστή που διεκδικεί την εξυπηρέτηση του χρέους.

Αυτή η μεταστροφή θα έχει εκτεταμένες επιπτώσεις στις παγκόσμιες πιστωτικές συνθήκες.
Μπορεί να τροφοδοτήσει την αστάθεια σε πολλά μέρη του κόσμου και να οδηγήσει τις χώρες σε στρατηγικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις.
Αυτή η ιστορική μετατόπιση του ρόλου της Κίνας από πάροχο κεφαλαίου σε εισπράκτορα χρεών σηματοδοτεί το τέλος δύο δεκαετιών εύκολου» κινεζικού χρήματος ενώ μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα προγράμματα μείωσης της φτώχειας, τους παγκόσμιους αναπτυξιακούς στόχους και τους ρυθμούς ανάπτυξης.
Ενώ θα έχει παγκόσμιο αντίκτυπο, η αλλαγή θα γίνει πιο έντονα αισθητή σε ορισμένες από τις φτωχότερες και πιο ευάλωτες χώρες του κόσμου.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Lowy μερικές από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου αναμένεται να πραγματοποιήσουν ρεκόρ αποπληρωμών χρέους προς την Κίνα το 2025.

Τα περισσότερα από αυτά τα δάνεια χορηγήθηκαν κατά την πρώτη και τη δεύτερη δεκαετία του τρέχοντος αιώνα, όταν το Πεκίνο ήταν γεμάτο με πλεονάζοντα χρήματα και αναζητούσε μανιωδώς τρόπους για να επενδύσει.
Η κορύφωση αυτού του εύκολου κινεζικού χρήματος ήρθε το 2015, στο αποκορύφωμα της φιλόδοξης Πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (BRI) της Κίνας.
Έκτοτε, υπήρξε μια απότομη μείωση των ροών δανεισμού από το Πεκίνο.
Αυτό, σε συνδυασμό με τα δάνεια που βρίσκονται κοντά στη λήξη τους, έχει οδηγήσει τώρα σε μια κατάσταση όπου, για πρώτη φορά σε αυτόν τον αιώνα, η Κίνα θα θεωρείται όχι ως ένας ευεργέτης πάροχος κεφαλαίου, αλλά ως αδίστακτος εισπράκτορας χρεών, αναγκάζοντας τις φτωχές και ευάλωτες χώρες να πραγματοποιούν μεγάλες αποπληρωμές δανείων όταν οι λαοί τους διεκδικούν βασικές υποδομίες υγείας και εκπαίδευσης.

Η Κλίμακα των αποπληρωμών χρέους

Σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου Lowy, η Κίνα θα εισπράξει πάνω από 35 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2025 ως αποπληρωμές δανείων.
Από αυτά, οι φτωχότερες και πιο ευάλωτες χώρες του κόσμου θα πραγματοποιήσουν αποπληρωμές χρέους ρεκόρ ύψους 22 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ προς την Κίνα.
«Οι αναπτυσσόμενες χώρες αντιμετωπίζουν ένα παλιρροϊκό κύμα αποπληρωμών χρέους και κόστους τόκων που οφείλονται στην Κίνα.
Οι ροές εξυπηρέτησης χρέους προς την Κίνα από τις αναπτυσσόμενες χώρες θα ανέλθουν σε 35 δισεκατομμύρια δολάρια το 2025 και αναμένεται να παραμείνουν αυξημένες για το υπόλοιπο της δεκαετίας.
Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της εξυπηρέτησης χρέους, περίπου 22 δισεκατομμύρια δολάρια, οφείλεται από 75 από τις φτωχότερες και πιο ευάλωτες χώρες του κόσμου», αναφέρει η έκθεση.
Αυτή η εξυπηρέτηση χρέους ασκεί τεράστια οικονομική πίεση στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, αναγκάζοντάς τες να συμβιβαστούν σε κρίσιμες προτεραιότητες δαπανών, όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η μείωση της φτώχειας και η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Η Κίνα ήταν ένας «δανειστής μικρού βεληνεκούς» στις αρχές αυτού του αιώνα.
Ωστόσο, μέχρι το 2010, το Πεκίνο είχε γίνει ο κορυφαίος πάροχος δανεισμού. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2010, η Κίνα ήταν ο κυρίαρχος πάροχος διμερών πιστώσεων προς τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Αυτό ήταν επίσης το αποκορύφωμα των εκταμιεύσεων δανείων της Κίνας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας BRI.
Το 2016, τα νέα κρατικά δάνεια της Κίνας ανήλθαν συνολικά σε περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, υπερβαίνοντας τον συνολικό δανεισμό όλων των δυτικών πιστωτών εκείνο το έτος.

Οι φτωχές χώρες επλήγησαν περισσότερο

Οι εκταμιεύσεις δανείων της Κίνας ήταν πιο έντονες σε ορισμένες από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, οι οποίες είχαν απεγνωσμένη ανάγκη για κεφάλαια αλλά είχαν περιορισμένη πρόσβαση σε ιδιώτες πιστωτές.
«Σε αυτές τις οικονομίες, η Κίνα αυξήθηκε από το να κατέχει λιγότερο από 5% του εξωτερικού χρέους το 2005 σε περισσότερο από 40% μέχρι το 2015».
Ομοίως, σε 54 από τις 120 αναπτυσσόμενες χώρες με διαθέσιμα στοιχεία, οι πληρωμές εξυπηρέτησης χρέους προς την Κίνα υπερβαίνουν πλέον τις συνδυασμένες πληρωμές που οφείλονται στη Λέσχη του Παρισιού - ένα μπλοκ που περιλαμβάνει όλους τους μεγάλους δυτικούς διμερείς δανειστές.
Το 2025, έως και το 30% όλων των αποπληρωμών δανείων από τις αναπτυσσόμενες χώρες θα κατευθυνθούν στην Κίνα.
«Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος διμερής πιστωτής σε 53 χώρες και κατατάσσεται μεταξύ των πέντε κορυφαίων στα τρία τέταρτα όλων των αναπτυσσόμενων χωρών».

Από εκδότης χρέους σε εισπράκτορα

Οι εκταμιεύσεις δανείων της Κίνας άρχισαν να μειώνονται μετά την κορύφωση του 2016.
Από το τέλος της πανδημίας, έχουν παραμείνει σταθερές σε περίπου 7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως.
Σε διάστημα λίγων ετών, η Κίνα έχει μεταβεί από τον μεγαλύτερο πάροχο κεφαλαίων στον κόσμο στον κορυφαίο εισπράκτορα χρεών στον κόσμο. Η μετάβαση ήταν τόσο ταχεία όσο και έντονη.
«Το 2012, η Κίνα ήταν μια καθαρή αποστράγγιση για τις οικονομίες 18 αναπτυσσόμενων χωρών.
Μέχρι το 2023, ο αριθμός είχε αυξηθεί σε 60».

Η διπλωματία της Παγίδας Χρέους της Κίνας

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010, πολλοί οικονομικοί εμπειρογνώμονες προειδοποίησαν ότι ένα σημαντικό μέρος των κινεζικών δανείων ήταν μη βιώσιμο.
Με την εύκολη διαθεσιμότητα κινεζικού χρήματος, ξεκίνησαν πολλά υπερβολικά έργα υποδομής, τα οποία ήταν αβάσιμα.
Πολλοί εμπειρογνώμονες έθεσαν σε κίνδυνο ότι αυτά τα έργα δεν θα μπορέσουν ποτέ να ανακτήσουν τις επενδύσεις τους.
Σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Αφρικής, η εύκολη διαθεσιμότητα κινεζικού χρήματος τροφοδότησε τη διαφθορά.
Η Ινδία, η οποία αρνήθηκε να ενταχθεί στο έργο BRI, έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει τους γείτονές της ότι τα κινεζικά δάνεια αποτελούν μέρος της διπλωματίας της παγίδας χρέους - μιας στρατηγικής χορήγησης μεγάλων δανείων σε αναπτυσσόμενες χώρες για έργα υποδομών με όρους που μπορούν να οδηγήσουν σε οικονομική εξάρτηση και στρατηγικές παραχωρήσεις.

Οι επικριτές συζήτησαν ότι η Κίνα επιβάρυνε σκόπιμα τις χώρες με μη βιώσιμο χρέος, ώστε να μπορεί να αποκτήσει πολιτική επιρροή και έλεγχο επί βασικών περιουσιακών στοιχείων σε περίπτωση αθέτησης των δανειοληπτών.
Το 2018, το Ινστιτούτο Lowy προειδοποίησε επίσης ότι η αυξανόμενη κλίμακα δανεισμού της Κίνας και η θεσμική αδυναμία εντός των κρατών του Ειρηνικού θέτουν σαφείς κινδύνους για τα μικρά κράτη που θα κατακλυστούν από χρέη.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της στρατηγικής είναι το λιμάνι Hambantota της Σρι Λάνκα.
Το 2008, η Σρι Λάνκα δανείστηκε μεγάλα ποσά από την Exim Bank της Κίνας για να χρηματοδοτήσει την κατασκευή του λιμανιού, η οποία κόστισε πάνω από 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.
Το έργο, που παρουσιάστηκε ως κινητήρια δύναμη οικονομικής ανάπτυξης, δεν κατάφερε να δημιουργήσει επαρκή έσοδα λόγω χαμηλής κυκλοφορίας και κακοδιαχείρισης.
Μέχρι το 2017, η Σρι Λάνκα, αδυνατώντας να αποπληρώσει τα δάνεια, παρέδωσε το λιμάνι και 15.000 στρέμματα γύρω γης στην China Merchants Port Holdings με μίσθωση 99 ετών.
Αυτό έδωσε στην Κίνα στρατηγικό έλεγχο ενός βασικού θαλάσσιου περιουσιακού στοιχείου κοντά σε μεγάλες ναυτιλιακές οδούς, εγείροντας ανησυχίες για τις στρατιωτικές του επιπτώσεις.
Έχουν υπάρξει πολλές αναφορές για κινεζικά υποβρύχια που δένουν στο λιμάνι Hambantota.
Οι ειδικοί φοβούνται ότι το λιμάνι θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως οιονεί ναυτική εγκατάσταση για το Πολεμικό Ναυτικό της Κίνας
 
Ένα άλλο αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι το λιμάνι Gwadar του Πακιστάν, το οποίο αποτελεί μέρος του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν (CPEC). Τ
ο Πακιστάν δανείστηκε δισεκατομμύρια για αυτά τα έργα. Δυσκολευόμενο με τις αποπληρωμές, το Πακιστάν έχει παραχωρήσει στην Κίνα τον επιχειρησιακό έλεγχο του Gwadar, ενισχύοντας την επιρροή του Πεκίνου στην Αραβική Θάλασσα.
Ομοίως, στο Τζιμπουτί, η Κίνα χρηματοδότησε ένα στρατηγικό λιμάνι και μια στρατιωτική βάση, με το χρέος της χώρας προς την Κίνα να φτάνει το 70% του ΑΕΠ της έως το 2020, εγείροντας ανησυχίες για πιθανή κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων.
Η Κίνα αναγκάζει επίσης τις χρεωμένες χώρες της να αναγνωρίσουν την πολιτική της "Μίας Κίνας" και να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στην Ταϊβάν.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα κινεζικά δάνεια ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο ο Παναμάς διέκοψε τους διπλωματικούς του δεσμούς με την Ταϊβάν.
Τα επόμενα χρόνια, ορισμένες άλλες χώρες μπορεί επίσης να αθετήσουν τις κινεζικές υποχρεώσεις τους
Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε ποια διπλωματική συμφωνία θα κάνει το Πεκίνο με αυτές τις χώρες για να αναδιαρθρώσει τα δάνειά τους.

www.bankingnews.gr