Εφιαλτικό μέλλον
Εφιαλτικό μέλλον: Έρχεται υδατική κρίση στην Ευρώπη – Εκατομμύρια πολίτες χωρίς πόσιμο νερό, δισ. ευρώ σε ζημιές
Να «καταστήσει την Ευρώπη ανθεκτική στο νερό» μέσω της βελτίωσης της ποιότητας και της διαχείρισης των υδάτων της ΕΕ
και της προστασίας τους από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής
στοχεύει η Στρατηγική Ανθεκτικότητας στο Νερό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η
οποία αναμένεται να παρουσιαστεί τον Ιούνιο.
Ωστόσο, η επίλυση της ευρωπαϊκής υδατικής κρίσης δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.
Πάνω από το 40% του πληθυσμού της ΕΕ αντιμετωπίζει ήδη προβλήματα λειψυδρίας – και τα δεδομένα δείχνουν ότι, χωρίς άμεση δράση, ολοένα και περισσότεροι πολίτες θα χάσουν την απρόσκοπτη πρόσβαση σε αυτόν τον βασικό φυσικό πόρο.
Σύμφωνα με την Trine Christiansen, υπεύθυνη για τα θέματα γλυκού νερού στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (EEA), η ΕΕ αντιμετωπίζει «σοβαρές προκλήσεις ως προς την ασφάλεια του νερού, τόσο σήμερα όσο και στο μέλλον» και «ίσως απλώς να μην έχουμε αρκετό νερό ή αρκετά καλή ποιότητα νερού για όλες τις χρήσεις που το χρειαζόμαστε».
Έκθεση του 2024 από τον EEA διαπιστώνει ότι οι υδάτινοι πόροι της Ευρώπης βρίσκονται υπό ολοένα αυξανόμενη πίεση από τη ρύπανση και την υπερεκμετάλλευση.
Επίσης, επισημαίνεται ότι η κλιματική αλλαγή θα καταστήσει ακόμη δυσκολότερη την πρόσβαση και διαχείριση του νερού, προκαλώντας απώλειες ανθρώπινων ζωών και οικονομικές ζημιές δισεκατομμυρίων ευρώ.
Η έκθεση καταλήγει στο ότι απαιτούνται «ριζικές αλλαγές» στον τρόπο ζωής και στο οικονομικό μοντέλο της Ευρώπης ως η μοναδική βιώσιμη λύση για την επιδεινούμενη κρίση νερού.
Η γεωργία αναγνωρίζεται ως βασικός ένοχος, καθώς είναι ο μεγαλύτερος καθαρός καταναλωτής νερού και ταυτόχρονα ο κορυφαίος ρυπαντής.
Σύμφωνα με τον EEA, ο γεωργικός τομέας ευθύνεται για σχεδόν το 60% της καθαρής κατανάλωσης γλυκού νερού στην ΕΕ – ποσοστό που αναμένεται να αυξηθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Η διάχυτη ρύπανση από τη γεωργία επηρεάζει σχεδόν το ένα τρίτο των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων της Ευρώπης.
Τα νιτρικά άλατα, που περιέχονται στα λιπάσματα και την κοπριά, είναι από τους βασικούς παράγοντες ρύπανσης: προκαλούν ραγδαία ανάπτυξη φυκών και άλλων οργανισμών, οι οποίοι εξαντλούν το οξυγόνο του νερού και δημιουργούν «νεκρές ζώνες» όπου δεν μπορεί να αναπτυχθεί τίποτα.
Στο πόσιμο νερό, τα νιτρικά μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων και καρκίνο.
Παρά τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ για τον περιορισμό της συγκέντρωσης νιτρικών στα υπόγεια ύδατα, η πρόοδος είναι σχεδόν ανύπαρκτη από το 2000.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι το πρόβλημα έγκειται στην εφαρμογή των μέτρων.
Η Επιτροπή επανεξετάζει από το 2023 τη σχετική νομοθεσία και εξετάζει την απλοποίηση των κανόνων, αν και η τελική απόφαση δεν αναμένεται πριν το τέλος του έτους.
Άλλες νομοθετικές παρεμβάσεις υπήρξαν πιο αποτελεσματικές. Οι συγκεντρώσεις φωσφορικών αλάτων –ενός ακόμη θρεπτικού συστατικού που μπορεί να καταστεί ρυπογόνο σε μεγάλες ποσότητες– μειώθηκαν πάνω από το μισό στους ποταμούς μεταξύ 1992 και 2011, αν και η πρόοδος από τότε έχει επιβραδυνθεί.
Η εφαρμογή αυστηρότερων κανόνων για τη διαχείριση των αστικών λυμάτων και η απαγόρευση των φωσφορικών στα απορρυπαντικά συνέβαλαν στη μείωση.
Παράλληλα, οι προσπάθειες για τον περιορισμό της ρύπανσης από τη χρήση εντομοκτόνων έχουν αποδώσει καρπούς, παρότι ο EEA προειδοποιεί ότι το 10% των υπόγειων υδάτων της ΕΕ δεν πληρούσε τα όρια για καλή χημική κατάσταση το 2021 λόγω υψηλών συγκεντρώσεων φυτοφαρμάκων.
Ο οργανισμός εκτιμά ότι η ΕΕ βρίσκεται σε τροχιά επίτευξης του στόχου μείωσης κατά 50% της χρήσης και επικινδυνότητας των χημικών φυτοφαρμάκων έως το 2030.
Ωστόσο, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης στο ήμισυ της απώλειας θρεπτικών ουσιών (όπως τα νιτρικά) προς τα υπόγεια ύδατα μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Το τίμημα της αδράνειας
Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιδεινώσει την υδατική κρίση στην Ευρώπη, επιτείνοντας τη λειψυδρία ενόψει αυξανόμενης ζήτησης.
Προβλέπεται ότι οι ξηρασίες θα γίνουν συχνότερες και πιο έντονες – ιδιαίτερα, αλλά όχι αποκλειστικά, στη Νότια Ευρώπη.
Οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας θα υποβαθμίσουν την ποιότητα του νερού και θα θέσουν σε κίνδυνο την παροχή του για εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες.
Σύμφωνα με το Κοινό Κέντρο Ερευνών της ΕΕ, έως το 2050, μέχρι και 65 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο ενδέχεται να αντιμετωπίζουν λειψυδρία για ένα μέρος του έτους, εάν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίσουν να αυξάνονται.
Η περιοχή της Μεσογείου θα πληγεί περισσότερο, αλλά και περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης θα αντιμετωπίσουν σημαντικές πιέσεις λόγω παραγόντων όπως η κακή διαχείριση, οι ελλείψεις σε υποδομές και η ανεξέλεγκτη ζήτηση από τη βιομηχανία, τη γεωργία και τα δημόσια συστήματα ύδρευσης.
Οι οικονομικές επιπτώσεις για την Ευρώπη θα είναι τεράστιες. Η γεωργία θα υποστεί το μεγαλύτερο πλήγμα, με μειωμένες αποδόσεις και αυξημένα κόστη για άρδευση και εκτροφή ζώων.
Θα επηρεαστεί επίσης η παραγωγή ενέργειας. Οι πυρηνικές και θερμικές μονάδες θα διαθέτουν λιγότερο νερό για ψύξη, ενώ τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια θα παράγουν λιγότερη ενέργεια. Τα κτίρια και οι υποδομές θα υποστούν φθορές λόγω της συρρίκνωσης του εδάφους εξαιτίας των παρατεταμένων ξηρασιών.
Ταυτόχρονα, οι ασυνήθιστα έντονες βροχοπτώσεις θα προκαλούν καταστροφικές πλημμύρες. Παραδόξως, αυτές οι βροχοπτώσεις δεν θα αναπληρώνουν τους υδάτινους πόρους, καθώς το νερό δεν θα προλαβαίνει να διαπεράσει το έδαφος.
Το Κοινό Κέντρο Ερευνών εκτιμά ότι οι οικονομικές ζημιές από ξηρασίες μόνο, θα μπορούσαν να φτάσουν τα 12-15 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2050 και έως τα 45 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2100. Την ίδια στιγμή, οι καταστροφές από παράκτιες και ποτάμιες πλημμύρες ενδέχεται να κοστίζουν έως και 287 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως μέχρι το τέλος του αιώνα.
Μετριοπαθείς προσδοκίες
Παρά τη σοβαρότητα της επερχόμενης κρίσης, η Επιτροπή ενδέχεται να μην καταλήξει τελικά σε μια ουσιαστική στρατηγική για το νερό, όσο και αν αυτή είναι απαραίτητη.
Σύμφωνα με προσχέδιο που έχει στη διάθεσή του το Politico, η Επιτροπή εξετάζει την πιθανότητα καθορισμού στόχων περιορισμού της άντλησης νερού, αλλά ακόμα και εάν υιοθετηθούν, αυτοί οι στόχοι θα είναι μάλλον προαιρετικοί.
Για τη γεωργία, το έγγραφο προτείνει την επιβράβευση των αγροτών που προχωρούν σε δομικές αλλαγές για την καλύτερη διαχείριση του νερού.
Αυτό θα ενταχθεί στην Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), ώστε η ανθεκτικότητα στο νερό να καταστεί επίσημο σκέλος του σχεδιασμού της ΚΑΠ.
Επίσης, το προσχέδιο κάνει λόγο για «απλοποίηση» των ευρωπαϊκών κανόνων για το νερό, ώστε να διευκολυνθεί η εφαρμογή τους – σε εναρμόνιση με τη γενικότερη στρατηγική της Επιτροπής για απλοποίηση της νομοθεσίας. Ωστόσο, υπάρχει ελάχιστη αναφορά στη ρύπανση από θρεπτικά συστατικά ή φυτοφάρμακα.
Αναφορικά με τις «παντοτινές χημικές ουσίες» (forever chemicals), το προσχέδιο προτείνει τη δημιουργία μηχανισμού στήριξης για την απορρύπανση από PFAS και άλλες επίμονες χημικές ουσίες, μέσω μιας «Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα» για τον εντοπισμό και την αποκατάστασή τους.
www.bankingnews.gr
Ωστόσο, η επίλυση της ευρωπαϊκής υδατικής κρίσης δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.
Πάνω από το 40% του πληθυσμού της ΕΕ αντιμετωπίζει ήδη προβλήματα λειψυδρίας – και τα δεδομένα δείχνουν ότι, χωρίς άμεση δράση, ολοένα και περισσότεροι πολίτες θα χάσουν την απρόσκοπτη πρόσβαση σε αυτόν τον βασικό φυσικό πόρο.
Σύμφωνα με την Trine Christiansen, υπεύθυνη για τα θέματα γλυκού νερού στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (EEA), η ΕΕ αντιμετωπίζει «σοβαρές προκλήσεις ως προς την ασφάλεια του νερού, τόσο σήμερα όσο και στο μέλλον» και «ίσως απλώς να μην έχουμε αρκετό νερό ή αρκετά καλή ποιότητα νερού για όλες τις χρήσεις που το χρειαζόμαστε».
Έκθεση του 2024 από τον EEA διαπιστώνει ότι οι υδάτινοι πόροι της Ευρώπης βρίσκονται υπό ολοένα αυξανόμενη πίεση από τη ρύπανση και την υπερεκμετάλλευση.
Επίσης, επισημαίνεται ότι η κλιματική αλλαγή θα καταστήσει ακόμη δυσκολότερη την πρόσβαση και διαχείριση του νερού, προκαλώντας απώλειες ανθρώπινων ζωών και οικονομικές ζημιές δισεκατομμυρίων ευρώ.
Η έκθεση καταλήγει στο ότι απαιτούνται «ριζικές αλλαγές» στον τρόπο ζωής και στο οικονομικό μοντέλο της Ευρώπης ως η μοναδική βιώσιμη λύση για την επιδεινούμενη κρίση νερού.
Η γεωργία αναγνωρίζεται ως βασικός ένοχος, καθώς είναι ο μεγαλύτερος καθαρός καταναλωτής νερού και ταυτόχρονα ο κορυφαίος ρυπαντής.
Σύμφωνα με τον EEA, ο γεωργικός τομέας ευθύνεται για σχεδόν το 60% της καθαρής κατανάλωσης γλυκού νερού στην ΕΕ – ποσοστό που αναμένεται να αυξηθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Η διάχυτη ρύπανση από τη γεωργία επηρεάζει σχεδόν το ένα τρίτο των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων της Ευρώπης.
Τα νιτρικά άλατα, που περιέχονται στα λιπάσματα και την κοπριά, είναι από τους βασικούς παράγοντες ρύπανσης: προκαλούν ραγδαία ανάπτυξη φυκών και άλλων οργανισμών, οι οποίοι εξαντλούν το οξυγόνο του νερού και δημιουργούν «νεκρές ζώνες» όπου δεν μπορεί να αναπτυχθεί τίποτα.
Στο πόσιμο νερό, τα νιτρικά μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων και καρκίνο.
Παρά τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ για τον περιορισμό της συγκέντρωσης νιτρικών στα υπόγεια ύδατα, η πρόοδος είναι σχεδόν ανύπαρκτη από το 2000.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι το πρόβλημα έγκειται στην εφαρμογή των μέτρων.
Η Επιτροπή επανεξετάζει από το 2023 τη σχετική νομοθεσία και εξετάζει την απλοποίηση των κανόνων, αν και η τελική απόφαση δεν αναμένεται πριν το τέλος του έτους.
Άλλες νομοθετικές παρεμβάσεις υπήρξαν πιο αποτελεσματικές. Οι συγκεντρώσεις φωσφορικών αλάτων –ενός ακόμη θρεπτικού συστατικού που μπορεί να καταστεί ρυπογόνο σε μεγάλες ποσότητες– μειώθηκαν πάνω από το μισό στους ποταμούς μεταξύ 1992 και 2011, αν και η πρόοδος από τότε έχει επιβραδυνθεί.
Η εφαρμογή αυστηρότερων κανόνων για τη διαχείριση των αστικών λυμάτων και η απαγόρευση των φωσφορικών στα απορρυπαντικά συνέβαλαν στη μείωση.
Παράλληλα, οι προσπάθειες για τον περιορισμό της ρύπανσης από τη χρήση εντομοκτόνων έχουν αποδώσει καρπούς, παρότι ο EEA προειδοποιεί ότι το 10% των υπόγειων υδάτων της ΕΕ δεν πληρούσε τα όρια για καλή χημική κατάσταση το 2021 λόγω υψηλών συγκεντρώσεων φυτοφαρμάκων.
Ο οργανισμός εκτιμά ότι η ΕΕ βρίσκεται σε τροχιά επίτευξης του στόχου μείωσης κατά 50% της χρήσης και επικινδυνότητας των χημικών φυτοφαρμάκων έως το 2030.
Ωστόσο, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης στο ήμισυ της απώλειας θρεπτικών ουσιών (όπως τα νιτρικά) προς τα υπόγεια ύδατα μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Το τίμημα της αδράνειας
Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιδεινώσει την υδατική κρίση στην Ευρώπη, επιτείνοντας τη λειψυδρία ενόψει αυξανόμενης ζήτησης.
Προβλέπεται ότι οι ξηρασίες θα γίνουν συχνότερες και πιο έντονες – ιδιαίτερα, αλλά όχι αποκλειστικά, στη Νότια Ευρώπη.
Οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας θα υποβαθμίσουν την ποιότητα του νερού και θα θέσουν σε κίνδυνο την παροχή του για εκατομμύρια Ευρωπαίους πολίτες.
Σύμφωνα με το Κοινό Κέντρο Ερευνών της ΕΕ, έως το 2050, μέχρι και 65 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο ενδέχεται να αντιμετωπίζουν λειψυδρία για ένα μέρος του έτους, εάν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίσουν να αυξάνονται.
Η περιοχή της Μεσογείου θα πληγεί περισσότερο, αλλά και περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης θα αντιμετωπίσουν σημαντικές πιέσεις λόγω παραγόντων όπως η κακή διαχείριση, οι ελλείψεις σε υποδομές και η ανεξέλεγκτη ζήτηση από τη βιομηχανία, τη γεωργία και τα δημόσια συστήματα ύδρευσης.
Οι οικονομικές επιπτώσεις για την Ευρώπη θα είναι τεράστιες. Η γεωργία θα υποστεί το μεγαλύτερο πλήγμα, με μειωμένες αποδόσεις και αυξημένα κόστη για άρδευση και εκτροφή ζώων.
Θα επηρεαστεί επίσης η παραγωγή ενέργειας. Οι πυρηνικές και θερμικές μονάδες θα διαθέτουν λιγότερο νερό για ψύξη, ενώ τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια θα παράγουν λιγότερη ενέργεια. Τα κτίρια και οι υποδομές θα υποστούν φθορές λόγω της συρρίκνωσης του εδάφους εξαιτίας των παρατεταμένων ξηρασιών.
Ταυτόχρονα, οι ασυνήθιστα έντονες βροχοπτώσεις θα προκαλούν καταστροφικές πλημμύρες. Παραδόξως, αυτές οι βροχοπτώσεις δεν θα αναπληρώνουν τους υδάτινους πόρους, καθώς το νερό δεν θα προλαβαίνει να διαπεράσει το έδαφος.
Το Κοινό Κέντρο Ερευνών εκτιμά ότι οι οικονομικές ζημιές από ξηρασίες μόνο, θα μπορούσαν να φτάσουν τα 12-15 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2050 και έως τα 45 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2100. Την ίδια στιγμή, οι καταστροφές από παράκτιες και ποτάμιες πλημμύρες ενδέχεται να κοστίζουν έως και 287 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως μέχρι το τέλος του αιώνα.
Μετριοπαθείς προσδοκίες
Παρά τη σοβαρότητα της επερχόμενης κρίσης, η Επιτροπή ενδέχεται να μην καταλήξει τελικά σε μια ουσιαστική στρατηγική για το νερό, όσο και αν αυτή είναι απαραίτητη.
Σύμφωνα με προσχέδιο που έχει στη διάθεσή του το Politico, η Επιτροπή εξετάζει την πιθανότητα καθορισμού στόχων περιορισμού της άντλησης νερού, αλλά ακόμα και εάν υιοθετηθούν, αυτοί οι στόχοι θα είναι μάλλον προαιρετικοί.
Για τη γεωργία, το έγγραφο προτείνει την επιβράβευση των αγροτών που προχωρούν σε δομικές αλλαγές για την καλύτερη διαχείριση του νερού.
Αυτό θα ενταχθεί στην Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), ώστε η ανθεκτικότητα στο νερό να καταστεί επίσημο σκέλος του σχεδιασμού της ΚΑΠ.
Επίσης, το προσχέδιο κάνει λόγο για «απλοποίηση» των ευρωπαϊκών κανόνων για το νερό, ώστε να διευκολυνθεί η εφαρμογή τους – σε εναρμόνιση με τη γενικότερη στρατηγική της Επιτροπής για απλοποίηση της νομοθεσίας. Ωστόσο, υπάρχει ελάχιστη αναφορά στη ρύπανση από θρεπτικά συστατικά ή φυτοφάρμακα.
Αναφορικά με τις «παντοτινές χημικές ουσίες» (forever chemicals), το προσχέδιο προτείνει τη δημιουργία μηχανισμού στήριξης για την απορρύπανση από PFAS και άλλες επίμονες χημικές ουσίες, μέσω μιας «Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα» για τον εντοπισμό και την αποκατάστασή τους.
www.bankingnews.gr
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.