Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Από Σαράντος Λέκκας στις 19 Σεπτεμβρίου 2025

Υποτίθεται ότι το πλαίσιο εταιρικής κοινωνικής ευθύνης χαρακτηρίζεται από σεβασμό αρχών και αξιών, όπως σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την παροχή ίσον ευκαιριών, της ποιότητας ζωής, κτλ. Όμως για πιο σεβασμό μιλούμε όταν οι εργαζόμενοι εξευτελίζονται και ποδοπατούνται και όταν οι κανόνες είναι ταυτόσημοι με τη κερδοφορία και το εταιρικό μάρκετινγκ. Όταν η σύγχρονη εταιρεία δεν σέβεται την οικογένεια της , τότε δεν σέβεται κανένα, ούτε το ίδιο το κράτος που την φιλοξενεί και ενίοτε την στηρίζει ποικιλοτρόπως.

 

Στην κορυφή της πυραμίδας ο αρχηγός, όχι ο πρόεδρος, αυτός δεν είναι εκτελεστικό μέλος της διοίκησης, απλά προεδρεύει του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας και αρκετών θυγατρικών της, χωρίς ιδιαίτερες αρμοδιότητες, κάτι σαν Πρόεδρος Δημοκρατίας, συνήθως άχρωμος, άοσμος, λειτουργικά αδύναμος πλην καλοπληρωμένος και εάν έχει φωτογένεια προβεβλημένος μέχρι του σημείου που η αναγνωρισιμότητα του να μην υπερβαίνει αυτόν που πραγματικά διοικεί.

Αρχηγός είναι ο διευθύνων σύμβουλος, ο CEO για τους τεχνοκράτες που χρησιμοποιούν αγγλικούς όρους για να επιβληθούν στο οικείο επαγγελματικό τους περιβάλλον, αυτός αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των μετόχων, των ανθρώπων δηλαδή που τον έχουν διορίσει στην θέση που βρίσκεται, οπότε το αξίωμα του το χρωστά αποκλειστικά και μόνο σε αυτούς.

Χρυσοπληρωμένος με αμοιβές εκτός της γήινης πραγματικότητας  οι οποίες κλιμακώνονται ανοδικά κάθε έτος χωρίς να υπάρχει κάποιο ανώτατο επίπεδο.

Κάτω από αυτόν βρίσκεται μια απόλυτα πειθαρχημένη και αφοσιωμένη ομάδα που υπακούει σε αυτόν δεδομένου ότι χρωστά την θέση της σε αυτόν.

Τα μέλη αυτής της ομάδος απολαμβάνουν υψηλές αμοιβές και εκτεταμένα προνόμια ενώ τα καλύπτει το πέπλο της μέγιστης χρησιμότητας.

Ο μύθος μιλά για τεχνοκράτες υψηλού διαμετρήματος όπου διακατέχονται από αισθήματα προσωπικής σπουδαιότητας ενώ και μόνο η θέση τους παραπέμπει σε ανώτερα όντα που δεν φείδονται χρόνου μιας και ολόκληρη η μέρα τους διαμορφώνεται αποκλειστικά από τις ανάγκες και τις προτεραιότητας της εταιρείας.

Ο αλτρουισμός  και η ηθική ευαισθησία τους είναι  τέτοιας μορφής που προκαλούν ‘συγκίνηση’  και ‘θαυμασμό’.

Το μεγαλείο τους είναι συνυφασμένο με τον αριθμό των υφισταμένων τους , όσο μεγαλύτερο το πλήθος τόσο η εμβέλεια και το κύρος μεγιστοποιούνται οπότε ανεξάρτητα της χρησιμότητας του όγκου των υφισταμένων συνεχώς πιέζουν για την αύξηση τους.

Εξάλλου εκείνο που τους ενδιαφέρει είναι η διαπραγμάτευση της προοπτικής τους στην εταιρεία και των ετήσιων αποδοχών τους, σταθερών και μεταβλητών από θέση ισχύος.

Ο διεθνών σύμβουλος και η επιτελική του ομάδα  δεν χρειάζεται να έχουν ιδιαίτερες γνώσεις, το σύγχρονο management συνίσταται στην διοίκηση και όχι στην γνώση του αντικειμένου , γι’αυτό υπάρχει το κατώτερο ιεραρχικά προσωπικό και οι εταιρείες συμβούλων οι οποίες προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις για κάθε τρέχον πρόβλημα.

Αυτοί από καθέδρας διοικούν, η σκέψη, ο προβληματισμός, οι αγωνίες είναι για τους υπόλοιπους.

Αυτοί θέτουν τους ετήσιους στόχους που κατά βάση είναι εκτός πραγματικότητας ώστε το τέλος της ημέρας να εξαιρούν των bonus τους εργάτες οι οποίοι με την ευσυνειδησία τους στηρίζουν την εταιρεία που εκείνοι διοικούν.

Η επιτυχημένη διοίκηση από τους ειδήμονες τεκμαίρεται από τα προς διανομή μερίσματα, τις επιστροφές κεφαλαίων όταν η αποφυγή φόρου επιβάλει την μεγιστοποίηση των κερδών των μετόχων και τα συνεχώς αυξανόμενα κέρδη.

Όσο υπάρχουν κέρδη και υψηλά μερίσματα οι διοικούντες των εταιρειών μπορούν να αυτοπλουτίζουν, αποφασίζοντας μόνοι τους τις αυξήσεις και το ύψος των αμοιβών τους όπως και τις ίδιες μετοχές που αγοράζουν από την ρευστότητα της εταιρείας και διανέμουν στους εαυτούς τους.

Η εταιρική διοίκηση είναι ευφάνταστη όταν πρόκειται να επιβραβεύει τον εαυτό της και αμείλικτη όταν κάποιοι παράγοντες ακυρώνουν την μεγέθυνση των προσωπικών της λογαριασμών.

Μεταξύ του ανώτερου διοικητικού μηχανισμού και των εργατών υπάρχει το μεσαίο στελεχιακό δυναμικό που επιλέγεται με τέτοιο τρόπο ώστε η θέση που κατέχει να είναι χαμηλότερη των βλέψεων που έχει και υψηλότερη των γνώσεων του.

Πρόκειται κατά βάση για άτομα υπερφιλόδοξα με χαμηλούς συνειδησιακούς δείκτες, δουλικά προς τους ανωτέρους τους και δεσποτικά προς τους υφισταμένους τους.

Άτομα χαμηλής αυτοεκτίμησης, μεταφορείς συμβάντων, γεγονότων, εικόνων και γενικώς μεταφορείς για ότι λέγεται και ακούγεται στους μαζικούς και ανοικτούς χώρους εργασίας, δεδομένου ότι κλειστά γραφεία έχουν μόνο τα ανώτερα στελέχη μιας και η αεργία τους πρέπει να περιβάλλεται από μυστικότητα.

Η ιδιοτέλεια και η εμπάθεια των μεσαίων στελεχών προς πρόσωπα και καταστάσεις διαμορφώνουν την εικόνα των εργατών προς τα υψηλότερα κλιμάκια.

Πολλές επαγγελματικές διαδρομές έχουν καταστραφεί όταν η εικόνα ενός εργάτη μεθοδικά διαστρεβλώνεται από τους μεσάζοντες, τα μεσαία στελέχη, που έτσι νομίζουν ότι χτίζουν μια σχέση εμπιστοσύνης με τους ανωτέρους τους.

Η δυσμένεια ή αντίθετα η εύνοια με ότι αυτές συνεπάγονται είναι αποτέλεσμα της ροής πληροφοριών που τα μεσαία στελέχη καθημερινός αποστέλλουν στα ανώτερα κλιμάκια.

Η ρήση πως την ρουφιανιά πολλοί αγάπησαν τον ρουφιάνο κανείς δεν ισχύει στις εταιρείες όπου και η ρουφιανιά και ο ρουφιάνος καλύπτονται από το εταιρικό κατεστημένο ως ένας μηχανισμός υπηρεσιών υψηλής μάλιστα διαβάθμισης.

Είναι  τέτοιας μορφής η ανασφάλεια των εταιρικών στελεχών που θεωρούν τα μεσαία στελέχη ως την ραχοκοκαλιά της εταιρείας αδιαφορώντας τόσο για τον επαχθή ρόλο τους όσο και για την απουσία παραγωγικότητας μιας και ο χρόνος τους καλύπτεται από παρασιτικές ενασχολήσεις.

Η μοναδική δεξιότητα αυτών των παντελώς άχρηστων και κατ’επίφαση στελεχών  είναι οι δημόσιες σχέσεις, Public relations, γι'αυτό και φέρουν το αναγνωριστικό PR , ένα ακρωνύμιο συνώνυμο της εκλεπτυσμένης τεμπελιάς, της υποτέλειας και της αεργίας.

Ο στόχος των PR επικεντρώνεται στην αναζήτηση των σωστών ανώτερων στελεχών για την δημιουργία ευνοϊκής σχέσης και το βασικό μέλημα τους είναι η δημιουργία και η διατήρηση της θετικής εικόνας μέσω υπηρεσίας υποτέλειας που προσφέρουν στο ανώτατο στέλεχος.

Ετεροπροσδιορίζονται με βάση το ανώτατο στέλεχος και διαπλάθουν την καθημερινότητα τους ως μπάτλερ του στελέχους χωρίς καμία προσωπική εξουσία συντηρώντας ταυτόχρονα τον μύθο του εργατικού, του ευσυνείδητου που δεν φείδεται χρόνου και κόπου για τις ανάγκες της εταιρείας.

Μυθοπλασία που χαίρει εκτίμησης από το εταιρικό κατεστημένο αφού ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα υπάρχει αρκετός χώρος για πλήθος κηφήνων.

Ο μύθος μεταμφιέζει τις μαριονέτες σε όργανα κύρους και εξουσίας ενώ η ανάγκη και η ανασφάλεια καθορίζει την σχέση των κηφήνων και των εργατών πάντα υπέρ των πρώτων με τρόπο ιδεατό για την εσωτερική λειτουργία της εταιρείας.

Αφού η εξουσία μοιράζεται από πάνω προς τα κάτω το ένστικτο αυτοσυντήρησης των εργατών αποδέχεται υποτιθέμενες αξίες που εξόφθαλμα είναι τόσο χαμηλής υποστάθμης που η αυτογελοιοποίηση ως λέξη χάνει την σημασία της.

Εξάλλου την απουσία παραγωγής θα την καλύψουν οι εργάτες και κυρίως ένα μεγάλο τμήμα τους που εμφορείται από διάθεση προσφοράς χωρίς ανταλλάγματα και εργασιακούς τίτλους.

Η πολιτική ορθότητα καμουφλαρισμένη από την απόλυτη υποκρισία ονομάζει τους εργάτες συνεργάτες και όχι όπως πραγματικά είναι , υφιστάμενους και όπως ονομάζονταν μέχρι και τα τέλη του περασμένου αιώνα.

Τα εταιρικά στελέχη προσποιούνται ότι μιλούν σε ισοϋψείς, ότι διαμορφώνουν όρους ισότητας, όμως τα ανύπαρκτα συναισθήματα και η δεσποτική συμπεριφορά τους δεν αφήνουν περιθώρια γνησιότητας και ειλικρίνειας.

Ειδικά δε εάν ο συνεργάτης εκφέρει απόψεις και μάλιστα σε μαζικές συγκεντρώσεις εργατών που αποκλίνουν έστω και στη ελάχιστο από την αυστηρά καθοριζόμενη εταιρική γραμμή τότε άμεσα γίνεται αντιληπτό με την κατάλληλη αυστηρή και κάθετη παρέμβαση των στελεχών πως δεν είναι συνεργάτης, είναι υφιστάμενος χωρίς δικαίωμα έκφρασης απόψεων και συναισθημάτων.

Χρησιμοποίησα εσκεμμένα την λέξη εργάτης για το πραγματικά παραγωγικό δυναμικό της εταιρείας, για την μεγάλη βάση της εταιρικής πυραμίδας και αυτό διότι θέλω να τους ξεχωρίσω με τον πιο εμφαντικό τρόπο από τους εταιρικούς κηφήνες.

Ο εργάτης παρότι μεθοδικά υποτιμάται και παραγκωνίζεται αποτελεί την μοναδική και αποκλειστική πηγή εσόδων για την εταιρεία, αφού η παραγωγικότητα του σε συνδυασμό με την αποτελεσματικότητα του  και το υψηλό φρόνημα διαμορφώνουν το πλαίσιο κερδοφορίας και αποδοτικότητας.

Η οικονομική οντότητα που λέγεται εταιρεία χρωστά την ύπαρξη της σε αυτούς τους αφανείς και κατά βάση χαμηλά αμειβόμενους εργάτες.

Η μεγίστη δε κοινωνική αδικία είναι όταν οι στρεβλές και ενίοτε ριψοκίνδυνες για την εταιρεία αποφάσεις των εταιρικών στελεχών , μιας και ο κίνδυνος σε συνδυασμό με την έπαρση και την απληστία καθοδηγεί τους παραδόπιστους  σε αποφάσεις υψηλού ρίσκου, οδηγούν την εταιρεία σε ζημίες και αδιέξοδα τότε οι εταιρικοί κηφήνες προχωρούν σε ομαδικές απολύσεις για την διάσωση της.

Στην ουσία διασώζουν τους εαυτούς τους και την επιμήκυνση της παρουσίας τους σε μια εταιρεία που οι ίδιοι έχουν καταστρέψει, όμως το προνόμιο να είσαι τεμπέλης υποδυόμενος τον τεχνοκράτη έχει καταχωρηθεί στον εργασιακό χάρτη με την πολιτική ορθότητα να το κατακυρώνει ως δικαίωμα των εταιρικών στελεχών.

Οι εταιρικοί κηφήνες τις καλές εποχές μετατρέπουν την κερδοφορία που έχουν επιτύχει οι εργάτες σε μεγαλύτερες αμοιβές, σε υψηλότερα bonus, περισσότερες διανομές ίδιων μετοχών, σε καλλίτερα εταιρικά αυτοκίνητα και ενισχυμένα ασφαλιστικά πακέτα ενώ στις δύσκολες εποχές απόρροια των αποφάσεων τους μεταφέρουν το κόστος στους εργάτες με χαμηλότερους μισθούς και απολύσεις.

Ποτέ δεν θα ακουστεί όταν η εταιρεία βρεθεί σε δυσχερή οικονομική θέση ότι η εξυγίανση της ξεκίνησε από περικοπές μισθών και απολαβών της ηγετικής της ομάδος, πάντα η πολιτική ορθότητα επιβάλει ως μονόδρομο τις απολύσεις και μάλιστα τις μαζικές αφού οι τελευταίες δείχνουν πυγμή και αποφασιστικότητα όπως επιβάλουν οι νόμοι της αγοράς και οι χρηματιστηριακές αγορές.

Και ενώ τις σκληρές αποφάσεις λαμβάνουν τα ανώτερα στελέχη την υλοποίηση αναφορικά με το ανθρώπινο δυναμικό διεκπεραιώνουν τα άτομα του περίφημου τμήματος HR του Human Resources για τους έχοντες αγγλοσαξονική παιδεία.

Πρόκειται για τους ιεραποστόλους της εταιρικής νομιμότητας, τους τυπολάτρες, τους άτεγκτους υπερασπιστές της εσωτερικής γραφειοκρατίας, τους θιασώτες της εταιρικής κουλτούρας, τους διαμορφωτές της καθημερινότητας.

Θεωρητικά αξιολογούν, προσλαμβάνουν, κατευθύνουν με στόχο την εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας και φυσικά την αύξηση της παραγωγικότητας των εργατών.

Είναι στιβαροί μέχρι του σημείου που κάποιο ανώτερο στέλεχος τους υπενθυμίσει ότι είναι απλά όργανα διοίκησης και ότι ορισμένοι εργαζόμενοι είναι τα δικά τους παιδιά και χρήζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης.

Υποτελείς στο σύστημα διοίκησης με αυτονομία ορισμένου βεληνεκούς, όμως με σκληρότητα αυξημένης αναισθησίας όταν τα συμφέροντα της εταιρείας επιβάλουν σκληρές αποφάσεις για τους εργάτες.

Τμήμα διπλής ηθικής χωρίς δείκτη αξιοπρέπειας και με εναλλαγές συμπεριφοράς προς το κατώτατο εργαζόμενο ανάλογες των επιδιώξεων της εταιρείας.

Στελεχώνονται στις ανώτερες βαθμίδες από άτομα που έχουν ιδιαίτερα στενές σχέσεις  με την διοίκηση της εταιρείας γι’αυτό και νιώθουν άτρωτοι κομπάζοντας για την θέση τους θεωρώντας τους εργάτες ως υποδεέστερα εργασιακά όντα.

Αδιαφορούν για το γεγονός ότι οι εργάτες έχουν περισσότερα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα από αυτούς φθάνοντας στο κωμικοτραγικό σημείο να τους επιπλήττουν, να τους κατευθύνουν, να τους νουθετούν για το αντικείμενο εργασίας που οι ίδιοι δεν γνωρίζουν όπως δεν γνωρίζουν γενικότερα για το εργασιακό αντικείμενο της εταιρείας παρά μόνο θεωρητικά αφού ποτέ δεν έχουν βρεθεί σε πραγματικό εργασιακό χώρο.

Τα ευτράπελα συνεχίζονται όταν αξιολογούν τους εργάτες, εκεί σε αγαστή συνεργασία με τα μεσαία εταιρικά στελέχη καθορίζουν την εργασιακή, επαγγελματική, οικονομική θέση του εργάτη με τα πιο ευτελή μέσα διοίκησης, την εξοικονόμηση πόρων και δαπανών προς όφελος των ανώτερων στελεχών  και την προετοιμασία επιλογών, όπως οι απολύσεις εάν οι συγκυρίες μεταβληθούν.

Η υποκρισία και η προσποίηση απόκρυψης του πραγματικού ρόλου τους είναι τέτοιας μορφής που προκαλεί αηδία και μεγίστη περιφρόνηση από τους εργάτες οι οποίοι για καθαρά βιοποριστικούς λόγους δεν εξωτερικεύουν τα συναισθήματα τους και την αφόρητη αποστροφή που νιώθουν για τα άτομα που δεν έχουν ηθικούς φραγμούς.

Εάν εξαιρέσουμε ορισμένα παχύδερμα και άτομα διαταραγμένα από την υποτιθέμενη εξουσία της θέσης που κατέχουν και για να είμαστε ακριβοδίκαιοι θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα τμήματα HR  αποτελούνται και από εργάτες, απλά ο ρόλος και η ανάγκη της εργασιακής επιβίωσης τούς μετατρέπει σε όργανα επιβολής μιας συγκεκριμένης ορθότητας που διαφέρει από τις προσωπικές τους αντιλήψεις και εκτιμήσεις.

Εδώ στιγματίζουμε τις πρακτικές και τον εργάτη του HR που ταυτίζεται με αυτές συνειδησιακά και χωρίς συναίσθηση του εφήμερου και του πρόσκαιρου της θέσης που κατέχει καθώς και του άτρωτου που η συνάφεια με τα ανώτερα στελέχη διαμορφώνει.

Η σύγχρονη εταιρεία είναι μια μορφή εξουσίας χωρίς συναίσθημα και χωρίς ταλαντεύσεις σε ότι αφορά την κερδοφορία και την αύξηση του μεγέθους της όπως και των μεριδίων στην αγορά που δραστηριοποιείται.

Πέραν της ηγετικής της ομάδος και των παραφυάδων που την ενισχύουν ποικιλοτρόπως κανένας άλλος δεν κερδίζει από την ύπαρξη της όταν η απουσία ουσιαστικών ελέγχων δεν επιβάλει την νομιμότητα και το πλαίσιο δικαιοσύνης που απαιτεί η άσκηση της  εταιρικής εξουσίας.

Ακόμη και οι μέτοχοι πολλές φορές κατανοούν, πάντα φυσικά εκ των υστέρων, ότι χωρίς την ουσιαστική τους ενασχόληση με τα εταιρικά τεκταινόμενα τα ιδιοκτησιακά τους δικαιώματα είναι άνευ αντικρίσματος.

Και μπορεί να βολεύει η αποποίηση ευθυνών εν είδη Πόντιου Πιλάτου όπως και η δευτερογενή σχέση μέσω μερισμάτων όμως οι μέτοχοι ευθύνονται άμεσα και απόλυτα για τα τερατουργήματα της διοίκησης και των αυλικών της .

Όταν τα μερίσματα υποκρύπτουν οικογενειακά δράματα, διαταραχές στον ψυχισμό των εργατών, επαγγελματική εξουθένωση, διανοητική εξάντληση και παρατεταμένο χρονικά εξευτελισμό κάθε ανθρώπινης αξίας, τότε οι αποδέκτες τους λαμβάνουν προϊόντα αξιόποινων συμπεριφορών που δεν διαφέρουν και πολύ από τα προϊόντα εγκλήματος.

Η δε εταιρική κοινωνική ευθύνη με ενέργειες που υποτίθεται συμβάλουν στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων αποτελεί την μεγίστη υποκρισία, την μεγίστη παρωδία, την ύψιστη αλλοτρίωση κάθε έννοιας αυτοσεβασμού γι’αυτό και αντιμετωπίζεται από το κοινωνικό σύνολο ως άλλη μια διαφήμιση με σκοπό την προσέλκυση πελατών.

Υποτίθεται ότι το πλαίσιο εταιρικής κοινωνικής ευθύνης χαρακτηρίζεται από σεβασμό αρχών και αξιών, όπως σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την παροχή ίσον ευκαιριών, της ποιότητας ζωής, κτλ.

Όμως για πιο σεβασμό μιλούμε όταν οι εργαζόμενοι εξευτελίζονται και ποδοπατούνται και όταν οι κανόνες είναι ταυτόσημοι με τη κερδοφορία και το εταιρικό μάρκετινγκ.

Όταν η σύγχρονη εταιρεία δεν σέβεται την οικογένεια της , τότε δεν σέβεται κανένα, ούτε το ίδιο το κράτος που την φιλοξενεί και ενίοτε την στηρίζει ποικιλοτρόπως.

ΛΕΚΚΑΣ  ΣΑΡΑΝΤΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ
e-mail: salekkas@gmail.com