BIS: Έτσι νίκησαν οι αγορές τον Τραμπ
BIS: Έτσι νίκησαν οι αγορές τον Τραμπ – Τί θα μπορούσε να τις εκτροχιάσει
Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επανέφερε το 2025 το όπλο των δασμών, οι διεθνείς αγορές προετοιμάζονταν για σεισμό. Οι αναλυτές προέβλεπαν επιβράδυνση, πληθωρισμό και πτώση εμπιστοσύνης. Όμως, όπως ανέλυσε η Andréa Maechler, Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS), στην πρόσφατη ομιλία της στο Bruegel, ο σεισμός δεν ήρθε ποτέ.
Η κρίση των δασμών του 2025 δεν πραγματώθηκε ποτέ. Ήταν όμως μια δοκιμή αντοχής του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι αγορές απέδειξαν ότι μπορούν να αντέξουν πολιτικά σοκ όταν υπάρχει επαρκής ρευστότητα και συντονισμένη νομισματική στήριξη.
Ωστόσο, όπως σημειώνει η Andréa M. Maechler, αυτό το φαινομενικά σταθερό οικοδόμημα στηρίζεται σε εύθραυστα θεμέλια εμπιστοσύνης. Η επόμενη ανατροπή δεν θα προέλθει από δασμούς ή γεωπολιτικά επεισόδια, αλλά από την απώλεια εμπιστοσύνης στις ίδιες τις αγορές.
Παρά το γεγονός ότι οι δασμοί στις Ηνωμένες Πολιτείες εκτοξεύθηκαν στα υψηλότερα επίπεδα από τη δεκαετία του 1930, η οικονομία και οι αγορές αποδείχθηκαν αξιοσημείωτα ανθεκτικές. Η βιομηχανική δραστηριότητα υποχώρησε παροδικά, ο πληθωρισμός κινήθηκε ελαφρώς ανοδικά, αλλά τα χρηματιστήρια και οι αγορές ομολόγων παρέμειναν σταθερά. Οι αποδόσεις περιορίστηκαν, η μεταβλητότητα μειώθηκε, και το δολάριο —αντί να ενισχυθεί— αποδυναμώθηκε.
Η Maechler εξηγεί ότι αυτή η απροσδόκητη σταθερότητα οφείλεται στη βαθιά διασύνδεση και τη ρευστότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο λειτούργησε ως “αμορτισέρ” αντί για πολλαπλασιαστή κρίσεων.
«Ζούμε σε μια εποχή όπου οι κεφαλαιακές ροές καθορίζουν την παγκόσμια δυναμική πολύ περισσότερο από το εμπόριο», τόνισε. «Οι χρηματοπιστωτικές διασυνδέσεις μπορούν να απορροφήσουν, αλλά και να μεγεθύνουν, τους κραδασμούς ανάλογα με τη φύση τους».
Η δύναμη των αγορών ως “αμορτισέρ”
Σύμφωνα με τα στοιχεία της BIS, το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει διπλασιαστεί σε σχέση με το εμπόριο: οι εξωτερικές χρηματοοικονομικές θέσεις φθάνουν πλέον το 170% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ οι εμπορικές συναλλαγές αντιστοιχούν μόλις στο 50%. Αυτό το τεράστιο δίκτυο ρευστότητας επιτρέπει στις οικονομίες να αντέχουν σε πολιτικές αναταράξεις — όμως ταυτόχρονα δημιουργεί μια υποβόσκουσα ευθραυστότητα.
Πριν ακόμα επιβληθούν οι δασμοί της άνοιξης του 2025, πολλές επιχειρήσεις είχαν ήδη εξασφαλίσει πρόσβαση σε χρηματοδότηση, διευρύνοντας τις πιστωτικές τους γραμμές και αυξάνοντας τη ρευστότητά τους. Τα τραπεζικά συστήματα, ισχυρά μετά τις μεταρρυθμίσεις της μετα-κρίσης εποχής, παρείχαν ευκολότερη πρόσβαση σε δανεισμό. Έτσι, αντί να αποτελέσουν πηγή αδυναμίας, οι τράπεζες λειτούργησαν ως σταθεροποιητικός παράγοντας.
Παράλληλα, η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής στις χώρες που στοχοποιήθηκαν από τους αμερικανικούς δασμούς ενίσχυσε την επενδυτική εμπιστοσύνη. Οι επενδυτές στοιχημάτισαν ότι οι κεντρικές τράπεζες θα διατηρήσουν το περιβάλλον ρευστότητας, και έτσι το χρηματοπιστωτικό σύστημα απορρόφησε τους κραδασμούς από το εμπόριο, αντί να τους ενισχύσει.
Το παράδοξο του δολαρίου: Η θεωρία ηττήθηκε από την πραγματικότητα
Η πιο απρόσμενη εξέλιξη του 2025 ήταν η πτώση του δολαρίου μετά την ανακοίνωση των δασμών από τον Λευκό Οίκο. Θεωρητικά, οι δασμοί θα έπρεπε να ενισχύσουν το αμερικανικό νόμισμα, καθώς οι εισαγωγές θα περιορίζονταν. Αντίθετα, το δολάριο αποδυναμώθηκε.
Η Andréa Maechler εντόπισε την αιτία στις κινήσεις αντιστάθμισης κινδύνου των ασιατικών επενδυτών, οι οποίοι διατηρούσαν ανοιχτές θέσεις σε δολάρια και έσπευσαν να τις καλύψουν μέσω συμβολαίων forward FX. Η μαζική αυτή κίνηση μείωσε τη ζήτηση για δολάρια, οδηγώντας σε πτώση της ισοτιμίας, ιδίως κατά τις ασιατικές ώρες συναλλαγών.
Το αποτέλεσμα ήταν διπλά ωφέλιμο: H αποδυνάμωση του δολαρίου χαλάρωσε τις παγκόσμιες χρηματοοικονομικές συνθήκες και περιόρισε τις πληθωριστικές πιέσεις στις χώρες που επηρεάστηκαν από τους δασμούς.
«Οι χρηματοπιστωτικοί παράγοντες, όχι τα θεμελιώδη μεγέθη, καθόρισαν το αποτέλεσμα», σημείωσε η Maechler. «Οι αγορές διόρθωσαν τη θεωρία».
Η νέα αρχιτεκτονική της παγκόσμιας διασύνδεσης
Κάτω από την επιφάνεια της ανθεκτικότητας, όμως, κρύβεται μια εύθραυστη αρχιτεκτονική αλληλεξάρτησης. Η BIS κατέγραψε εντυπωσιακή αύξηση των διασυνοριακών επενδύσεων σε ομόλογα από το 2015 και μετά, με τους θεσμικούς επενδυτές να αντικαθιστούν τις τράπεζες ως κυρίαρχοι παίκτες.
Το αποτέλεσμα είναι ένα πυκνό πλέγμα αλληλεξαρτήσεων μεταξύ ΗΠΑ, Ευρώπης και Ασίας, βασισμένο σε τεράστιο όγκο παραγώγων και συμβολαίων FX swap, το οποίο ξεπερνά πλέον τα 100 τρισ. δολάρια, περίπου όσο και το παγκόσμιο ΑΕΠ.
Όσο υπάρχει ρευστότητα, το σύστημα λειτουργεί άψογα. Αν όμως αυτή περιοριστεί, η ίδια διασύνδεση που σήμερα προσφέρει σταθερότητα θα μπορούσε να μετατραπεί σε επιταχυντή κρίσης. Οι αλλαγές στη διάθεση κινδύνου ή στους περιορισμούς ισολογισμών μπορούν να μεταδοθούν αστραπιαία από τις χρηματαγορές στις πραγματικές οικονομίες, δημιουργώντας ανατροφοδοτούμενους κύκλους αστάθειας.
Τι θα μπορούσε να ρίξει τις αγορές
Η Maechler προειδοποίησε ότι ο επόμενος μεγάλος κραδασμός δεν θα προέλθει απαραίτητα από το εμπόριο ή την πολιτική, αλλά από το ίδιο το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι υψηλές αποτιμήσεις, η υπερβολική μόχλευση και η συγκέντρωση θέσεων στα χαρτοφυλάκια των θεσμικών επενδυτών συνιστούν τη μεγαλύτερη δυνητική απειλή.
Οι κεντρικές τράπεζες, σημείωσε, οφείλουν να ενσωματώσουν στις αποφάσεις τους την ανάλυση των χρηματοπιστωτικών διασυνδέσεων και να παρακολουθούν στενά τα επίπεδα μόχλευσης και ρευστότητας. Η επόμενη κρίση δεν θα ξεκινήσει από τις αλυσίδες εφοδιασμού, αλλά από τα ισοζύγια των επενδυτών και τα παράγωγα FX swaps.
«Η επαγρύπνηση απέναντι στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, είναι θεμελιώδης για την υγιή χάραξη πολιτικής», υπογράμμισε η Maechler. «Οι αυξανόμενες χρηματοπιστωτικές διασυνδέσεις δυσκολεύουν το έργο των κεντρικών τραπεζών — αλλά η κατανόησή τους είναι προϋπόθεση για τη σταθερότητα».
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.