«Σεισμός» στην Ευρώπη
Σε γεωπολιτικό επίπεδο, τα
γεγονότα του πρώτου μισού του 2025 υποδηλώνουν έντονα ότι έρχεται μια
σεισμική αλλαγή στην Ευρώπη
«Σεισμός» στην Ευρώπη – Οι 3 κρίσεις που πυροδοτούν την κατάρρευση του ευρώ, ανοίγει νέα εποχή
Η συνύπαρξη κρίσεων –
γεωπολιτικές ανακατατάξεις, ενεργειακή αστάθεια και οικονομική
στασιμότητα – σηματοδοτεί το τέλος μιας ιστορικής εποχής και την αρχή
μιας πιο ασταθούς, πολυπολικής παγκόσμιας τάξης.
Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν τη μαζική μετανάστευση, μια πιθανή διευθέτηση στην Ουκρανία που ευνοεί τη Ρωσία, τη μείωση των εγγυήσεων ασφαλείας από τις ΗΠΑ και μη βιώσιμα δημοσιονομικά μοντέλα.
Οι δαπάνες για άμυνα, η ενεργειακή στρατηγική και η ασφάλεια των πόρων είναι κρίσιμα ζητήματα.
Έρχεται σεισμική αλλαγή
Σε γεωπολιτικό επίπεδο, τα γεγονότα του πρώτου μισού του 2025 υποδηλώνουν έντονα ότι έρχεται μια σεισμική αλλαγή στην Ευρώπη.
Από τις διπλωματικές διεργασίες για το τέλος του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας έως τις σχέσεις με την κυβέρνηση Trump στις ΗΠΑ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν μια σειρά σοβαρών και πιεστικών διλημμάτων.
Ένας λόγος για τον οποίο η παρούσα στιγμή είναι τόσο καθοριστική είναι ότι πολλοί βασικοί διαμορφωτικοί παράγοντες έχουν συγκλίνει ταυτόχρονα – μια «μεγάλη σύζευξη» που σηματοδοτεί το τέλος διαφόρων ιστορικών κύκλων.
Μια εποχή έχει τελειώσει και μια νέα ξεκινά.
Το πώς ακριβώς θα μοιάζει αυτή η νέα εποχή θα γίνει πιο ξεκάθαρο τα επόμενα χρόνια.
Εν τω μεταξύ, η αυξημένη αίσθηση αστάθειας θα φέρει μεγάλους κινδύνους για τους επενδυτές, αλλά και πλούσιες ευκαιρίες.
Παγκοσμίως, η παγκοσμιοποιημένη τάξη πραγμάτων βρίσκεται σε παρακμή, και μια νέα τάξη με επίκεντρο τον εθνικισμό παίρνει τη θέση της.
Αν και αυτή η μετατόπιση ήταν ορατή για καιρό στους προσεκτικούς παρατηρητές, τα γεγονότα του περασμένου έτους – ιδιαίτερα η εκλογή του Προέδρου Donald Trump – εξέπληξαν πολλούς, ακόμη και κυβερνήσεις.
Πολλοί είχαν λανθασμένα θεωρήσει την παγκοσμιοποίηση ως το μέλλον.
Τι σημαίνει στην πράξη
Στην πράξη, αυτή η μεταμόρφωση έχει βαθιές συνέπειες, καθώς σηματοδοτεί την ανάδυση ενός πολυπολικού κόσμου και τη διάλυση της «τάξης βασισμένης σε κανόνες» που επικράτησε από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Γίνεται επίσης όλο και πιο σαφές ότι πολλοί υπερεθνικοί οργανισμοί, που για δεκαετίες παρείχαν το πλαίσιο για τη σύγχρονη διακυβέρνηση και το εμπόριο, αρχίζουν να διαλύονται. Αυτό περιλαμβάνει τον ΟΗΕ, τον ΠΟΕ, αλλά και πιο περιφερειακούς θεσμούς όπως η ΕΕ και το NATO.
Συγκεκριμένα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις – εντός και εκτός ΕΕ – αντιμετωπίζουν σημαντικά διλήμματα:
Οι στρατηγικές τους επιλογές θα έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την ήπειρο:
- Το πιο εκρηκτικό ζήτημα στην εσωτερική πολιτική, ιδιαίτερα στη Δυτική Ευρώπη, είναι το θέμα της μαζικής μετανάστευσης.
Το θέμα αυτό συνδέεται με όλα τα υπόλοιπα – οικονομικά, κοινωνικά και ταυτότητας.
Η ραγδαία άνοδος των λαϊκιστικών και εθνικιστικών κομμάτων συνδέεται άμεσα με τη μετανάστευση και μπορεί να σηματοδοτεί το τέλος της «μεταπολεμικής συναίνεσης» και μια ριζική αλλαγή στις κυβερνητικές προτεραιότητες.
- Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν δύο ταυτόχρονες προκλήσεις:
α) μια μεταπολεμική συμφωνία στην Ουκρανία που ενδεχομένως δίνει στη Ρωσία τους στρατηγικούς και εδαφικούς της στόχους, και
β) την απομάκρυνση των ΗΠΑ από το NATO και την Ευρώπη προς την Άπω Ανατολή.
Η συνειδητοποίηση ότι η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να βασίζεται στις ΗΠΑ για στρατιωτική προστασία, ενώ δεν αυξάνει τις δικές της αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ, οδήγησε σε αλλαγές στην αμυντική πολιτική.
Πολλές κυβερνήσεις σχεδιάζουν αυξήσεις στις στρατιωτικές δαπάνες.
Ωστόσο, χωρίς υγιή οικονομική βάση, αυτές οι φιλοδοξίες πιθανώς θα αποτύχουν.
Στασιμότητα
Η οικονομική στασιμότητα της Ευρώπης είναι κοινώς παραδεκτή.
Ακόμα και πριν την επιστροφή του Donald Trump στην εξουσία, ήταν σαφές ότι οι υφιστάμενες δημοσιονομικές πρακτικές δεν ήταν βιώσιμες.
Ένας ανώτατος τραπεζίτης είχε χαρακτηρίσει το ευρωπαϊκό χρέος «τρομακτικό», προβλέποντας κατάρρευση του κοινωνικού μοντέλου.
Η γραφειοκρατία και οι κανονισμοί της ΕΕ έχουν επιβραδύνει την ανάπτυξη.
Η Γερμανία, κάποτε η κινητήρια δύναμη της ΕΕ, υπέφερε ιδιαίτερα λόγω του πολέμου και των αυστηρών οικολογικών κανονισμών.
Η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα υστερεί σε πολλούς τομείς.
Ο Πρόεδρος Emmanuel Macron έχει αναγνωρίσει δημόσια ότι το κανονιστικό περιβάλλον έχει προκαλέσει έξοδο ταλέντου και κεφαλαίων προς ΗΠΑ, Εμιράτα και Ασία.
Η υστέρηση στην τεχνητή νοημοσύνη είναι χαρακτηριστική.
Η ενεργειακή στρατηγική χρειάζεται επαναξιολόγηση
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποκάλυψε την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο.
Τα φιλόδοξα «Net Zero» σχέδια έχουν πλήξει τη βιομηχανία.
Πολιτικά, τίθεται το ερώτημα αν η πράσινη πολιτική βασίστηκε σε παρωχημένο παγκοσμιοποιημένο αφήγημα.
Το 2025 οι Πράσινοι στη Γερμανία έχασαν 33 έδρες, αλλά ο νέος συνασπισμός υπό τον Καγκελάριο Merz δεσμεύτηκε να διαθέσει 50 δισ. από νέο δανεικό ταμείο 500 δισ. για το κλίμα.
Οι πρόσφατες διακοπές ρεύματος στην Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Γαλλία ανέδειξαν την ευαλωτότητα του ενεργειακού συστήματος.
Δύο ερωτήματα προκύπτουν: Πώς θα αποφευχθούν πιο συχνές διακοπές; Και πώς θα αντιμετωπιστεί η κοινωνική αναταραχή που μπορεί να προκαλέσουν;
Οι διακοπές ρεύματος τονίζουν το πρόβλημα της υπερ-παγκοσμιοποίησης.
Εξάρτηση από εύθραυστα, σύνθετα δίκτυα.
Το είδαμε παγκοσμίως – π.χ. όταν ενημέρωση λογισμικού της CrowdStrike διέκοψε αεροπορικές, τραπεζικές και υγειονομικές υπηρεσίες.
Ή η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, λόγω των Houthi, που απειλεί το 30% των παγκόσμιων θαλάσσιων μεταφορών.
Καθώς η παγκοσμιοποίηση υποχωρεί, οι αλυσίδες εφοδιασμού πιθανότατα θα προσαρμοστούν σε πιο τοπικά πρότυπα.
Διαχείριση φυσικών πόρων
Η διαχείριση των φυσικών πόρων επιστρέφει στο προσκήνιο. Με τη διάλυση της «τάξης βάσει κανόνων», οι ανταγωνισμοί για πόρους θυμίζουν τα «Μεγάλα Παιχνίδια» του 19ου αιώνα.
Ο Gregory Copley σημείωσε ότι η «κυριαρχία είναι ό,τι μπορείς να υπερασπιστείς».
Η ολοκλήρωση του διαδρόμου INSTC δίνει στρατηγικό πλεονέκτημα στη Ρωσία, με άμεση πρόσβαση στον Ινδικό Ωκεανό.
Η Κεντρική Ασία και η Αφρική αναδεικνύονται ως κρίσιμες περιοχές, λόγω των Σπάνιων Γαιών (REEs).
Το ίδιο ισχύει για την Αρκτική και την Ανταρκτική.
Οι επανειλημμένες δηλώσεις του Donald Trump για τη Γροιλανδία αντικατοπτρίζουν την αμερικανική στρατηγική για τις REEs – η Γροιλανδία έχει τεράστια αποθέματα όπως υττρίου, σκάνδιου και νεοδυμίου.
Η ηπειρωτική Ευρώπη δεν παράγει ακόμα REEs, αλλά καταθέσεις έχουν εντοπιστεί σε Νορβηγία, Σουηδία και Ελλάδα.
Το επενδυτικό ενδιαφέρον αυξάνεται – αλλά η εξόρυξη θα πρέπει να εξισορροπηθεί με περιβαλλοντικές ανησυχίες.
Αυτοί είναι μόνο ορισμένοι από τους στρατηγικούς άξονες που θα κληθούν να διαχειριστούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε αυτήν τη μεταβατική περίοδο.
Στο παρασκήνιο όλων αυτών διαφαίνεται η ισχυρή άνοδος του λαϊκισμού και του εθνικισμού.
Ο τρόπος με τον οποίο οι υφιστάμενες κυβερνήσεις θα ανταποκριθούν στις προκλήσεις θα διαμορφώσει όχι μόνο το εσωτερικό πολιτικό τοπίο των κρατών, αλλά και τη γενικότερη γεωπολιτική εικόνα.
Η τρέχουσα μεταβατική περίοδος επιταχύνει τον πολιτικό κύκλο και καθιστά πολλές κυβερνήσεις ασταθείς.
Το πού θα καταλήξουν όλα αυτά παραμένει αβέβαιο. Προς το παρόν, ενδέχεται να διανύσουμε μια περίοδο μεγάλης αστάθειας και αβεβαιότητας.
www.bankingnews.gr
Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν τη μαζική μετανάστευση, μια πιθανή διευθέτηση στην Ουκρανία που ευνοεί τη Ρωσία, τη μείωση των εγγυήσεων ασφαλείας από τις ΗΠΑ και μη βιώσιμα δημοσιονομικά μοντέλα.
Οι δαπάνες για άμυνα, η ενεργειακή στρατηγική και η ασφάλεια των πόρων είναι κρίσιμα ζητήματα.
Έρχεται σεισμική αλλαγή
Σε γεωπολιτικό επίπεδο, τα γεγονότα του πρώτου μισού του 2025 υποδηλώνουν έντονα ότι έρχεται μια σεισμική αλλαγή στην Ευρώπη.
Από τις διπλωματικές διεργασίες για το τέλος του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας έως τις σχέσεις με την κυβέρνηση Trump στις ΗΠΑ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν μια σειρά σοβαρών και πιεστικών διλημμάτων.
Ένας λόγος για τον οποίο η παρούσα στιγμή είναι τόσο καθοριστική είναι ότι πολλοί βασικοί διαμορφωτικοί παράγοντες έχουν συγκλίνει ταυτόχρονα – μια «μεγάλη σύζευξη» που σηματοδοτεί το τέλος διαφόρων ιστορικών κύκλων.
Μια εποχή έχει τελειώσει και μια νέα ξεκινά.
Το πώς ακριβώς θα μοιάζει αυτή η νέα εποχή θα γίνει πιο ξεκάθαρο τα επόμενα χρόνια.
Εν τω μεταξύ, η αυξημένη αίσθηση αστάθειας θα φέρει μεγάλους κινδύνους για τους επενδυτές, αλλά και πλούσιες ευκαιρίες.
Παγκοσμίως, η παγκοσμιοποιημένη τάξη πραγμάτων βρίσκεται σε παρακμή, και μια νέα τάξη με επίκεντρο τον εθνικισμό παίρνει τη θέση της.
Αν και αυτή η μετατόπιση ήταν ορατή για καιρό στους προσεκτικούς παρατηρητές, τα γεγονότα του περασμένου έτους – ιδιαίτερα η εκλογή του Προέδρου Donald Trump – εξέπληξαν πολλούς, ακόμη και κυβερνήσεις.
Πολλοί είχαν λανθασμένα θεωρήσει την παγκοσμιοποίηση ως το μέλλον.
Τι σημαίνει στην πράξη
Στην πράξη, αυτή η μεταμόρφωση έχει βαθιές συνέπειες, καθώς σηματοδοτεί την ανάδυση ενός πολυπολικού κόσμου και τη διάλυση της «τάξης βασισμένης σε κανόνες» που επικράτησε από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Γίνεται επίσης όλο και πιο σαφές ότι πολλοί υπερεθνικοί οργανισμοί, που για δεκαετίες παρείχαν το πλαίσιο για τη σύγχρονη διακυβέρνηση και το εμπόριο, αρχίζουν να διαλύονται. Αυτό περιλαμβάνει τον ΟΗΕ, τον ΠΟΕ, αλλά και πιο περιφερειακούς θεσμούς όπως η ΕΕ και το NATO.
Συγκεκριμένα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις – εντός και εκτός ΕΕ – αντιμετωπίζουν σημαντικά διλήμματα:
Οι στρατηγικές τους επιλογές θα έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την ήπειρο:
- Το πιο εκρηκτικό ζήτημα στην εσωτερική πολιτική, ιδιαίτερα στη Δυτική Ευρώπη, είναι το θέμα της μαζικής μετανάστευσης.
Το θέμα αυτό συνδέεται με όλα τα υπόλοιπα – οικονομικά, κοινωνικά και ταυτότητας.
Η ραγδαία άνοδος των λαϊκιστικών και εθνικιστικών κομμάτων συνδέεται άμεσα με τη μετανάστευση και μπορεί να σηματοδοτεί το τέλος της «μεταπολεμικής συναίνεσης» και μια ριζική αλλαγή στις κυβερνητικές προτεραιότητες.
- Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν δύο ταυτόχρονες προκλήσεις:
α) μια μεταπολεμική συμφωνία στην Ουκρανία που ενδεχομένως δίνει στη Ρωσία τους στρατηγικούς και εδαφικούς της στόχους, και
β) την απομάκρυνση των ΗΠΑ από το NATO και την Ευρώπη προς την Άπω Ανατολή.
Η συνειδητοποίηση ότι η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να βασίζεται στις ΗΠΑ για στρατιωτική προστασία, ενώ δεν αυξάνει τις δικές της αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ, οδήγησε σε αλλαγές στην αμυντική πολιτική.
Πολλές κυβερνήσεις σχεδιάζουν αυξήσεις στις στρατιωτικές δαπάνες.
Ωστόσο, χωρίς υγιή οικονομική βάση, αυτές οι φιλοδοξίες πιθανώς θα αποτύχουν.
Στασιμότητα
Η οικονομική στασιμότητα της Ευρώπης είναι κοινώς παραδεκτή.
Ακόμα και πριν την επιστροφή του Donald Trump στην εξουσία, ήταν σαφές ότι οι υφιστάμενες δημοσιονομικές πρακτικές δεν ήταν βιώσιμες.
Ένας ανώτατος τραπεζίτης είχε χαρακτηρίσει το ευρωπαϊκό χρέος «τρομακτικό», προβλέποντας κατάρρευση του κοινωνικού μοντέλου.
Η γραφειοκρατία και οι κανονισμοί της ΕΕ έχουν επιβραδύνει την ανάπτυξη.
Η Γερμανία, κάποτε η κινητήρια δύναμη της ΕΕ, υπέφερε ιδιαίτερα λόγω του πολέμου και των αυστηρών οικολογικών κανονισμών.
Η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα υστερεί σε πολλούς τομείς.
Ο Πρόεδρος Emmanuel Macron έχει αναγνωρίσει δημόσια ότι το κανονιστικό περιβάλλον έχει προκαλέσει έξοδο ταλέντου και κεφαλαίων προς ΗΠΑ, Εμιράτα και Ασία.
Η υστέρηση στην τεχνητή νοημοσύνη είναι χαρακτηριστική.
Η ενεργειακή στρατηγική χρειάζεται επαναξιολόγηση
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποκάλυψε την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο.
Τα φιλόδοξα «Net Zero» σχέδια έχουν πλήξει τη βιομηχανία.
Πολιτικά, τίθεται το ερώτημα αν η πράσινη πολιτική βασίστηκε σε παρωχημένο παγκοσμιοποιημένο αφήγημα.
Το 2025 οι Πράσινοι στη Γερμανία έχασαν 33 έδρες, αλλά ο νέος συνασπισμός υπό τον Καγκελάριο Merz δεσμεύτηκε να διαθέσει 50 δισ. από νέο δανεικό ταμείο 500 δισ. για το κλίμα.
Οι πρόσφατες διακοπές ρεύματος στην Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Γαλλία ανέδειξαν την ευαλωτότητα του ενεργειακού συστήματος.
Δύο ερωτήματα προκύπτουν: Πώς θα αποφευχθούν πιο συχνές διακοπές; Και πώς θα αντιμετωπιστεί η κοινωνική αναταραχή που μπορεί να προκαλέσουν;
Οι διακοπές ρεύματος τονίζουν το πρόβλημα της υπερ-παγκοσμιοποίησης.
Εξάρτηση από εύθραυστα, σύνθετα δίκτυα.
Το είδαμε παγκοσμίως – π.χ. όταν ενημέρωση λογισμικού της CrowdStrike διέκοψε αεροπορικές, τραπεζικές και υγειονομικές υπηρεσίες.
Ή η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, λόγω των Houthi, που απειλεί το 30% των παγκόσμιων θαλάσσιων μεταφορών.
Καθώς η παγκοσμιοποίηση υποχωρεί, οι αλυσίδες εφοδιασμού πιθανότατα θα προσαρμοστούν σε πιο τοπικά πρότυπα.
Διαχείριση φυσικών πόρων
Η διαχείριση των φυσικών πόρων επιστρέφει στο προσκήνιο. Με τη διάλυση της «τάξης βάσει κανόνων», οι ανταγωνισμοί για πόρους θυμίζουν τα «Μεγάλα Παιχνίδια» του 19ου αιώνα.
Ο Gregory Copley σημείωσε ότι η «κυριαρχία είναι ό,τι μπορείς να υπερασπιστείς».
Η ολοκλήρωση του διαδρόμου INSTC δίνει στρατηγικό πλεονέκτημα στη Ρωσία, με άμεση πρόσβαση στον Ινδικό Ωκεανό.
Η Κεντρική Ασία και η Αφρική αναδεικνύονται ως κρίσιμες περιοχές, λόγω των Σπάνιων Γαιών (REEs).
Το ίδιο ισχύει για την Αρκτική και την Ανταρκτική.
Οι επανειλημμένες δηλώσεις του Donald Trump για τη Γροιλανδία αντικατοπτρίζουν την αμερικανική στρατηγική για τις REEs – η Γροιλανδία έχει τεράστια αποθέματα όπως υττρίου, σκάνδιου και νεοδυμίου.
Η ηπειρωτική Ευρώπη δεν παράγει ακόμα REEs, αλλά καταθέσεις έχουν εντοπιστεί σε Νορβηγία, Σουηδία και Ελλάδα.
Το επενδυτικό ενδιαφέρον αυξάνεται – αλλά η εξόρυξη θα πρέπει να εξισορροπηθεί με περιβαλλοντικές ανησυχίες.
Αυτοί είναι μόνο ορισμένοι από τους στρατηγικούς άξονες που θα κληθούν να διαχειριστούν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε αυτήν τη μεταβατική περίοδο.
Στο παρασκήνιο όλων αυτών διαφαίνεται η ισχυρή άνοδος του λαϊκισμού και του εθνικισμού.
Ο τρόπος με τον οποίο οι υφιστάμενες κυβερνήσεις θα ανταποκριθούν στις προκλήσεις θα διαμορφώσει όχι μόνο το εσωτερικό πολιτικό τοπίο των κρατών, αλλά και τη γενικότερη γεωπολιτική εικόνα.
Η τρέχουσα μεταβατική περίοδος επιταχύνει τον πολιτικό κύκλο και καθιστά πολλές κυβερνήσεις ασταθείς.
Το πού θα καταλήξουν όλα αυτά παραμένει αβέβαιο. Προς το παρόν, ενδέχεται να διανύσουμε μια περίοδο μεγάλης αστάθειας και αβεβαιότητας.
www.bankingnews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.